عسلویه، شهرستان
عسلویه، شهرستان (County) Asaluyeh
| عسلویه، شهرستان | |
|---|---|
| کشور | پرونده:Flag of Iran.svg ایران |
| استان | بوشهر |
| بخش | مرکزی، و چاه‌مبارک |
| جمعیت | 73,958نفر (1395ش) |
| موقعیت | جنوبی‌ترین شهرستان استان بوشهر، در جنوب غربی ایران، در سواحل شمالی خلیج فارس |
| نوع اقلیم | بسیار گرم و خشک |
| ارتفاع از سطح دریا | حدود 5متر (مرکز شهرستان) |
| تولیدات و صنایع مهم | صنایعِ بالادستیِ مربوط به انرژی، نفت، گاز و پتروشیمی |
| نام لاتین | Asaluyeh |
| شهر ها و آبادی های مهم | شهرهای بندر عسلویه، نخل تقی، بیدخون، و چاه‌مبارک |
جنوبی‌ترین شهرستان استان بوشهر، واقع در جنوب غربی ایران در سواحل شمالی خلیج فارس، به مرکزیت اداری بندر عسلویه. بندر عسلویه را از نخستین بنادر و لنگرگاه‌های پیش از اسلام در ایران می‌دانند. این بندر که البته موقعیتش در آن زمان با شهر ساحلی کنونی کمی فاصله داشته، در دوره‌های پیش از اسلام تا زمان رونق بندر سیراف (سدۀ 4ق)، تحت شعاع سیراف فعالیت و آبادانی داشته است. نام عسلویه که آن را مرکب از عسل + او (= آب) + پسوندِ یه، و روی هم‌رفته به معنای آب عسلی دانسته‌اند، در منابع تاریخی اواخر سده‌های 10ق و پس از آن آمده است. در اوایل سدۀ 11ق، نیروهای شاه عباس اول با عزیمت از بندر عسلویه به سمت بحرین، آنجا را که به مدت بیش از 100سال در اشغال پرتغالی‌ها بود آزاد کردند. انتخاب اسکلۀ شهر ساحلی عسلویه در این لشگرکشی نشان از رونق آن در زمان حکومت شاه عباس اول دارد. از همین دوره، با مهاجرت برخی طوایف عرب بحرین، عربستان و عمان به مناطق سواحل شمالی خلیج فارس و دریای عمان، اقوام عرب در برخی مناطق به‌تدریج از لحاظ جمعیت و قدرت سیاسی بر اقوام بومی چیرگی یافتند. از جمله از میانۀ سدۀ 12ق شیوخ طایفۀ عربِ آل حرم نزدیک به 150سال بر منطقۀ عسلویه حکومت کردند. در تقسیمات کشوری دورۀ مشروطه عسلویه جزو ایالت فارس و در اولین تقسیمات کشوری دورۀ معاصر (سال 1316ش) جزو استان هفتم بود؛ در سال 1365ش، دهستان عسلویه به مرکزیت بندر عسلویه در شهرستان کنگان تشکیل شد؛ طی دهه‌های 1360 و 1370ش با تصویب، عملیاتی شدن، ایجاد و راه‌اندازی «منطقۀ ویژۀ اقتصادی انرژی پارس (عسلویه)»، وابسته به وزارت نفت و شرکت ملی نفت ایران، منطقۀ عسلویه جهش فوق‌العاده‌ای یافت و تبدیل به یکی از مهم‌ترین مناطق صنایع بالادستی نفت و گاز و پتروشیمی و بزرگ‌ترین منطقۀ تولید انرژی در ایران شد؛ در اصلاحات و تقسیمات انتهای سال 1380ش، بخش عسلویه در شهرستان کنگان ایجاد گردید؛ در تابستان 1382ش، روستاهای عسلویه (مرکز بخش عسلویه) و نخل تقی به شهر تبدیل شدند؛ و نهایتاً بنابر مصوبۀ جلسۀ هیأت وزیران در تاریخ 29 آذر 1391ش، ضمن تغییرات و اصلاحاتی در بخش عسلویه و با انتزاع آن از شهرستان کنگان، این بخش به شهرستان ارتقاء یافت.
شهرستان عسلویه متشکل است از 2 بخش، 4 دهستان (با مجموع 35 روستا و 21 روستای مسکونی) و 4 شهر: بخش مرکزی (مشتمل بر دهستان‌های عسلویه و اخند[۱]، و شهرهای بندر عسلویه، نخل تقی و بیدخون به مرکزیت بندر عسلویه)، و بخش چاه‌مبارک (مشتمل بر دهستان‌های چاه‌مبارک و نایبند، به مرکزیت شهر چاه‌مبارک). آبادی‌های بیدخون[۲] و چاه‌مبارک به ترتیب در سال‌های 1395 و 1396ش به شهر ارتقاء یافته‌اند. براساس سرشماری سراسری سال 1395ش، جمعیت شهرستان عسلویه 73,958نفر بوده است، که از این مقدار نزدیک به 44درصد شهرنشین و حدود 56درصد شامل روستانشینان و ساکنان غیردائمی می‌شده‌اند. به دلیل وجود صنایع بالادستی نفت و گاز، بخش قابل توجهی از ساکنان شهرستان غیردائمی و همچنین از لحاظ جنسیتی نزدیک به 70درصد ساکنان آن مردها هستند. شهرستان عسلویه در شمال با استان فارس (شهرستان مهر)، در شرق با استان هرمزگان (شهرستان پارسیان)، در شمال غربی با شهرستان کنگان و در جنوب با خلیج فارس محدود شده است.
عسلویه با 465کیلومترمربع کوچک‌ترین شهرستان استان بوشهر است. ارتفاع مرکز این شهرستان از سطح دریا حدود 5متر، اقلیم شهرستان بسیار گرم و خشک، و نوار ساحلی آن به طول حدود 118کیلومتر است. اکثریت غالب مردم شهرستان عسلویه عرب و پیرو مذهب سنی شافعی هستند. اهالی این شهرستان پس از مشاغل مربوط به نفت و گاز و پتروشیمی، در صیادی و تجارت دریایی و دامداری و کشاورزی فعالیت دارند. مهم‌ترین محصول کشاورزی عسلویه خرما و پس از آن تولیدات گلخانه‌ای و صیفی‌جات (چون گوجه فرنگی و قارچ خوراکی) است، که البته به دلیل شرایط ویژۀ آب‌وهوایی و اشتغال بیشتر مردم شهرستان در بخش صنعت، میزان تولید این محصولات نیز (از لحاظ سطح زیر کشت و تُناژ) چندان قابل توجه نیست. شهرستان عسلویه به دلیل فعالیت «منطقۀ ویژۀ اقتصادی انرژی پارس»، به عنوان آلوده‌ترین مرکز صنعتی دنیا شناخته می‌شود.
دو آسیاب آبی (مربوط به دورۀ ساسانیان)، یک سد (مربوط به دورۀ ساسانیان) و یک آب‌انبار (مربوط به دورۀ قاجار، از آثار تاریخی شهرستان است که در روستای بندو[۳]، از توابع دهستان عسلویه، قرار دارند.