ویولن
ویولُن (violin)
ساز چهارسیمۀ آرشه‌ای، که کوچک‌ترین و زیرترین (تربل[۱]) ساز خانوادۀ ویولن است. سیم‌های آن با فاصلۀ پنجم کوک می‌شوند (سل۳، رِ۴، لا۵، و می۵). ویولن در قرن ۱۶ به‌تدریج از انواع مختلف فیدل[۲] تکامل یافت، و بالاخره در ایتالیا گروهی از سازندگان همچون نیکولو آماتی[۳]، آنتونیو استرادیواری[۴]، و گوآرنری دِل جِزو[۵] که در حدود ۱۶۷۰ـ۱۷۱۰ در کرِمونا[۶] فعالیت داشتند، شکل کامل آن را پدید آوردند. این ساز که بدون پرده‌بندی و با بدنه‌ای دارای کلاف‌ها و خمیدگی‌های پیچیده برای پخش امواج صوتی در تمامی جهات طراحی شده است، آوایی شبیه صدای انسان تولید می‌کند و گسترۀ آوایی فوق‌العاده‌ای دارد که زیبا‌شناسی انسان‌گرایانۀ نوینی در بیان تکنوازی پدید آورده است و در کنار ویولا و ویولن‌سل، بنیاد ارکستر امروزین را استوار کرد. ویولن امروزی از آن زمان تاکنون ازنظر شکل و ظاهر تغییری نکرده است، اما در اواخر قرن ۱۸ ابعاد طراحی آن دچارِ دگرگونی‌هایی شد تا صدایی بیشتر و طنین گسترده‌تری در تالارهای کنسرت داشته باشد و قابلیت نوازندگی آن را افزایش دهد. این دگرگونی‌ها عبارت‌اند از بلندتر‌شدن طول دستۀ انگشت‌گذاری، و زاویه‌دار‌شدن دسته، و بزرگ‌تر‌شدن اندازۀ پل و پل باس. رپرتوآر[۷] تکنوازی ویولن از رپرتوآر اکثر سازهای دیگر وسیع‌تر است. از‌جمله آهنگ‌سازان در این زمینه عبارت‌اند از ویوالدی[۸]، تارتینی[۹]، یوهان سباستیان باخ[۱۰]، موتسارت، بتهوون، برامس[۱۱]، مندلسون[۱۲]، پاگانینی[۱۳]، ادوارد اِلگار[۱۴]، بِرگ[۱۵]، بارتوک[۱۶]، و کارِتر[۱۷].