ابن حوقل، ابوالقاسم محمد ( ـ بعد از ۳۶۷ق)

ابوالقاسم محمد بن حوقل;
درگذشت	بعد از ۳۶۷ق
ملیت	ایرانی
شغل و تخصص اصلی	جهانگرد
شغل و تخصص های دیگر	جغرافی نویس
آثار	صورةالارض یا المسالک و الممالک
گروه مقاله	جهانگردی

ابن حوقَل، ابوالقاسم محمّد ( ـ بعد از ۳۶۷ق)

(ابوالقاسم محمد بن حوقل یا محمد بن علی نصیبی یا نصیبینی، معروف به ابن حوقَل) سیاح و جغرافیانویس ایرانی. معاصر حمدانیان عراق و شام، و اصلاً از مردم ناحیۀ نصیبین در جزیره (شمال عراق) بود. در رمضان ۳۳۱ق به قصد جهانگردی و تجارت از بغداد خارج شد و در طی سال‌های طولانی از اندلس تا سند و نواحی غربی هند دیدن کرد. ظاهراً به فاطمیان مصر گرایش داشت و این امر را در گزارش‌های خود از شهر قرطبه که چندسالی را در آن‌جا بسر برد و همچنین در بیان اوضاع قرامطۀ بحرین نشان داده و حتی این گمان می‌رود که او در اندلس برای فاطمیان جاسوسی می‌کرده است. کتاب او به صورةالارض یا المسالک و الممالک موسوم است. بنا به روایتی، با اصطخری در درۀ سند ملاقات کرد و اصطخری از او خواست که نقشه‌های جغرافیایی کتاب وی را اصلاح کند، اما ابن حوقل کتاب او را از نو به نام خود بازنویسی کرد و آن را المسالک و الممالک نامید.