ابن عساکر، ابوالقاسم علی (دمشق ۴۹۹ق ـ۵۷۱ق)

ابوالقاسم علی بن عساکر;
زادروز	دمشق ۴۹۹ق;
درگذشت	۵۷۱ق
ملیت	اهل شام
شغل و تخصص اصلی	محدث
شغل و تخصص های دیگر	مورخ
آثار	تاریخ دمشق؛ تبیین کذب المفتری
گروه مقاله	تاریخ جهان

ابن عَساکر، ابوالقاسم علی (دمشق ۴۹۹ق ـ۵۷۱ق)

(نام کامل: ابوالقاسم علی بن حسن بن هبة‌الله شافعی دمشقی) چهرۀ نامدار خاندان ابن عساکر. دوران حیات او هم‌زمان با انقراض سلاجقۀ شام و روزگار حکم‌رانی نورالدین زنگی و صلاح‌الدین ایوبی بر مناطق شام بود. با توجه به سیاست این حکم‌رانان در مبارزه با فاطمیان شیعی مذهب و حمایت و تقویت اهل سنّت و پیروان حدیث، وی به‌سبب حفظ و روایت احادیث بسیار و سفرهای علمی فراوان و استفاده از مشایخ بزرگ در شهرهای اسلامی، به چهره‌ای درخشان در این زمینه بدل شد. وی ابتدا در دمشق و در جامع اموی و مدارس دیگر علم آموخت و سپس عازم بغداد شد و در نظامیه حدیث و فقه و نحو آموخت. سفرهایی نیز به حجاز و خراسان و آذربایجان کرد و در این سفرها حدیث گفت و حدیث شنید. سفرهای او از ۵۲۰ تا ۵۳۳ق به طول انجامید و سپس به دمشق بازگشت. شمار مشایخ او را در حدیث بالغ بر ۱۳۰۰ مرد و بیش از ۸۰ زن نوشته‌اند. طالبان فراوانی از همۀ شهرها به سوی او شتافتند. شاگردان و راویان ابن عساکر بسیار زیاد و غالب آنان از فقیهان و رجال حدیث در روزگار خود بوده‌اند. با وجود بی‌اعتنایی ابن عساکر به حاکمان و صاحبان قدرت، همواره مورد توجه و تجلیل حاکمان زمان خود بود و هنگام وفات، صلاح‌الدین ایوبی در نماز او حاضر شد. آثار او بالغ بر ۱۳۴ عنوان است که از آن میان، دو کتاب تاریخ دمشق، و تبیین کذب‌المفتری از شهرت و اعتبار بیشتری برخوردار است. کتاب اول در جغرافیای تاریخی شهر کهن‌سال دمشق و زندگی‌نامۀ دانشمندان و محدثان و حافظان حدیث و شاعران و راویان، و ادیبانی است که از دمشق و شهرهای دیار شام چون بیروت و حلب و بعلبک دیدار کرده‌اند. این کتاب در ۸۰ مجلد (هر مجلد در ۱۰ جزء ۲۰ برگی) تألیف شده و حجم عظیمی را به خود اختصاص داده است. تألیف این کتاب قبل از سفر خراسان آغاز و در ۵۶۵ق به‌پایان رسیده است. کتاب دوم، در دفاع از عقاید اشعریان تألیف شده است. بعد از درگذشت وی تنی چند از دودمان بنی عساکر نیز با عنوان «ابن عساکر» خوانده شدند.