ابن فضلان
اِبن فَضلان (قرون ۳ و ۴ق)
(شهرت احمد بن فضلان بن عباس) سیاح و فقیه مسلمانِ عصر خلیفه مقتدر عباسی (۲۹۵ـ۳۲۰ق). سفرنامۀ او از قدیمی‌ترین و بهترین گزارش‌های اولیه مسلمانان دربارۀ ترکان غز، و اقوام بلغار، خزر، و روس در آغاز قرن ۴ق است. ابن فضلان از موالی خلیفه بود. گویا در ۳۰۸ق و یا آغاز سال ۳۰۹ق، پادشاه بلغارها هیئتی را به بغداد فرستاد و از خلیفه برای مبارزه با خزران یهودی یاری خواست. خلیفه نیز هیئتی را که فقیه آن ابن فضلان بود روانۀ سرزمین بلغارها کرد. این هیئت در صفر ۳۰۹ق از طریق بخارا و خوارزم و دریاچۀ آرال و فلات اوست یورت و رودخانۀ یاییق به سواحل رود ولگا رسید. گزارش او از اقوامی که با آن‌ها روبه‌رو شده بود، در زمان خود از جهت مطالعۀ احوال قبایل بدوی ترک آسیای میانه و همچنین از جهت مطالعه دربارۀ تاریخ روس‌ها، خزرها و بلغارها، که در آن زمان نقشی اساسی در اوراسیا و اروپای شرقی داشتند، منحصر به فرد است.