تربت جام، شهر

تربت جام، شهر
کشور	ایران
استان	خراسان رضوی
شهرستان	تربت جام
بخش	مرکزی
جمعیت	100,449نفر (1395ش)
موقعیت	۸۸۶کیلومتری شرق تهران و ۱۴۶کیلومتری جنوب شرقی مشهد، سر راه مشهد به تایباد و سرخس به تایباد و باخرز
نوع اقلیم	معتدل و خشک
ارتفاع از سطح دریا	۹۱۰متر
برخی بناهای مهم	مقبرۀ شیخ احمد جام
نام لاتین	Torbat-e Jam

تربت جام، شهر Torbat-e Jam, city

شهری در شرق استان خراسان رضوی و مرکز اداری شهرستان تربت جام. در دشتی کنار جامرود به فاصلۀ ۸۸۶کیلومتری شرق تهران و ۱۴۶کیلومتری جنوب شرقی مشهد، سر راه مشهد به تایباد و سرخس به تایباد و باخرز قرار دارد و ارتفاع آن ۹۱۰متر است. اقلیم این شهر که در مرز افغانستان قرار دارد، معتدل و خشک و جمعیت آن 100,449نفر است (1395ش). مردم این شهر ترکیبی از پیروان سنی حنفی و شیعۀ دوازده‌امامی‌اند و به زبان فارسی (گویش تربتی) سخن می‌گویند.

شهر تربت جام که از مقبرۀ شیخ احمد جام نام گرفته است، در سده‌های اولیۀ اسلامی در حوالی شهر قدیمی پوزگان یا بوزجان ساخته شده و از ۵۴۳ش رو به توسعه و ترقی نهاده است. نام آن در منابع سده‌های اسلامی به صورت جام و معرب آن، زام، ذکر شده است. در این دوره تا سده‌های میانی، جام ابتدا قصبه و بعد دهستانی در خراسان بود و به‌تدریج از اواسط سدۀ 6ق با گسترش و رونق آن به ولایتی با آبادی‌های پرشمار تبدیل شد. ظاهراً تا قرن‌ 9ق بوزجان‌، مرکز ولایت‌ جام‌ بوده‌ و تربت‌ جام از روستاهای آن‌ به‌شمار می‌آمده‌ است‌. از قرن‌ دهم‌ به‌ بعد، تربت‌ جام‌ به عنوان شهر و مرکز ولایت‌ جام‌ ذکر شده‌ است‌. قوم مغول‌ در سدۀ 7ق و در سده‌های 10 تا 12ق ازبک‌ها و افغان‌ها بارها به آن حمله کرده و آسیب‌های فراوان به آن رساندند. با این‌حال در بسیاری از یورش‌ها نیز (از جمله در حملۀ تیمور گورکان) به دلیل مزار شیح احمد جام و حضور صوفیه از خرابی‌ها برکنار ماند.

بزرگانی چون شیخ احمد جام، عبدالرحمن جامی، مولانا زین‌الدین ابوبکر، و شیخ ابوالوفای بوزجانی از این شهر برخاسته‌اند. مقبرۀ شیخ احمد جام از مکان‌های مقدس و تاریخی این شهر است.

---