ابن ابی لیلی، محمد (کوفه ۷۰ـ همان جا ۱۴۸ق)

ابن ابی لِیلی، محمد (کوفه ۷۰ـ همان‌جا ۱۴۸ق)

فقیه، محدث و قاضی کوفه. پدرش از تابعان معروف و شیعی‌مذهب بود. ابن ابی لیلی در فقه از اصحاب رأی و همپایۀ ابوحنیفه به‌شمار می‌رفت، اما این دو در مسائل فقهی و احکام قضا سخت بر کار یکدیگر خرده می‌گرفتند. امامیه او را می‌ستایند و راستگو می‌شمارند. شیخ طوسی او را از اصحاب امام صادق (ع) شمرده است. ۳۳ سال قاضی کوفه بود. بعضی از امامیه معتقدند که خلاف رأی امام باقر (ع) و امام صادق (ع) قضاوت نمی‌کرد. شعبی، نافع عمری و عطیّۀ عوفی از مشایخ او بوده‌اند و کسانی چون قاضی ابویوسف، ابن ابی عُمیر، شعبه، وکیع، ابن جریج، ابونعیم و سفیان ثوری از او حدیث شنیدند. آرای فقهی او از طریق ابویوسف، در کتاب مااختلف فیه ابوحنیفة و ابن ابی لیلی منعکس شده است.