آرامگاه قیدار نبی
Tomb of Qeidar Nabi
| آرامگاه قیدار نبی | |
|---|---|
| نام فارسی | آرامگاه قیدار نبی |
| کشور | ایران |
| استان | زنجان |
| موقعیت | خیابان اصلی شهر خدابنده (یا قیدار) |
| کاربری | زیارتگاه |
| مشخصات معماری | بنایی مربع مستطیل در سه بخش |
| زمان ساخت | اوائل سدۀ 8ق |
| سازنده | بلغارخاتون |
بنایی آرامگاهی منسوب به قیدار بن ابراهیم، از پیامبران، واقع در شهر خدابنده (یا قیدار). تزیینات بنا با توجه به سبک گچبری‌ها و مفاهیم تصاویر، مربوط به دورۀ صفویه است؛ اما خود ساختمان بقعه در سال ۷۱۹ق، دورۀ ایلخانان) احداث و گنبد آن در سال ۷۵۱ق اجرا گردیده است. آرامگاه به احتمال در زمان بلغار خاتون (719ق)، زن غازان خان، جایگزین بنایی قدیمی‌تر شده و بنای حاضر در ۱۳۱۹ق توسط شخصی به نام امیرافشار جهانشاه خان مرمت شده است. اين بنا که در زمينی به مساحت 1.5 هکتار، در خیایبان اصلی شهر واقع شده، در سال ۱۳۱۷ش با شماره ثبت ۳۲۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
به استناد کتاب‌های جلاء العيون (تألیف محمدباقر مجلسی) و منهاج البراعه (تألیف میرزا حبیب‌الله هاشمی خویی) نسبت پیامبر اسلام به شرحی که می‌آید، به این پیامبر و به واسطۀ او به ابراهیم نبی می‌رسد: محمد بن عبدالله بن عبدالمطلب بن هاشم بن عبدالمناف بن قصی بن مره بن کعب بن لوی بن غالب بن فهر بن مالک بن النصر بن کنانه بن جزيمه بن مدرکه بن الياس بن مقر بن نزار بن معد بن عدنان بن اود بن ليسع بن الهميسع بن سلامان بن ثبت بن حمل بن قيدار بن اسماعيل بن ابراهيم.
مشخصات معماری و تزئینات
بنا پلانی مربع مستطیل دارد و از سه بخش تشکیل گردیده است: بخش نخست به عنوان فضای مقدماتی ورودی تعبیه شده و سپس دو فضای گنبددار پشت سر هم قرار گرفته‌اند. این بنا بر روی سه ردیف سنگ سبز تراشیده، از آجر ساخته شده و ترکیب کلی آن، از دو چهارطاقی چسبیده به هم تشکیل یافته است. چهارطاقی نخستین به عنوان هشتی با پوشش گنبدی احداث شده و سقف آن بر چهار جرز استوار گشته است. در حد فاصل دو جرز از سمت غرب، در ورودی بقعه قرار گرفته است. این قسمت به سبک چهارطاقی بوده؛ با این تفاوت که دیوار به جرز باربر تبدیل گردیده است. تا ارتفاع یک متری، دورتادور بنا با کاشی‌های شش گوش به رنگ فیروزه، بنفش، سیاه و سفید پوشیده شده است. بر فراز بنا، گنبدی دوجداره ساخته‌اند. جدار نخستین که سقف بقعه را تشکیل داده، از قسمت درون با گچبری‌های بسیار زیبایی پوشیده شده است. نقوش گچبری‌ها شامل گل و بوته، لچک و ترنج، تصویر خیالی فرشته‌ها و درخت تزیینی هستند. گنبد در عین سادگی بسیار جالب و به سبک خاص و از نوع گنبدهای زنگوله‌ای است. ضریح قیدار نبی به طرز زیبایی از چوب گردو ساخته شده و تزییناتی شامل طرح‌های هندسی و گل و بوته، به روش حکاکی، در آن منقوش است که در دوران صفویه به جهت حفاظت آن، ضریح دیگری بر روی آن نصب گردیده که با ترکیبی از گره‌سازی و شمسه اجرا شده است. این بقعه را زائرسرای بزرگی با طرح مستطیلی محصور کرده که تقلید ناقصی از سبک بناهای چهارایوانی است. به استثنای ضلع شرقی صحن که طاق‌نماست، در بقیۀ اضلاع، حجراتی به عنوان محل سکونت زائران ساخته شده است. حجرات ضلع غربی، به علت شیب تند زمین، در دو طبقه احداث شده که طبقۀ زیرین به محل احشام زوار اختصاص داشته است.