آرسنیک
آرسِنیک (arsenic)
عنصری نیمه‌فلزی (شبه‌فلز[۱])، شکننده، به رنگ سفید مایل به خاکستری، با علامت اختصاری As، عدد اتمی ۳۳، و جرم اتمی نسبی ۷۴.۹۲. در بسیاری از سنگ‌های معدنی، و به‌ندرت به شکل عنصر یافت میشود. وسیعاً پراکنده است و مقادیر کم آن در خاک، آب دریا، و حتی در بدن انسان یافت میشود. مقادیر زیاد آن سمّی است. آرسنیک غالباً به منزلۀ محصول جانبی[۲] فرآیندهای متالورژیکی[۳] به‌دست می‌آید و از آن در ساخت نیمه‌هادی‌ها و برخی از آلیاژها و لحیم‌ها استفاده می‌کنند.
مسمومیت با آرسنیک. آرسنیک سمّی انباشتی، و وجود آن در غذا و دارو بسیار خطرناک است. علایم مسمومیت با آرسنیک عبارت‌اند از استفراغ، اسهال، احساس گِزگِز، احتمالاً بی‌حسی در اندام، و از‌حال‌رفتن. آرسنیک جزء مهم بعضی از داروها، ازجمله سالوارسان[۴]، اولین داروی اختصاصی درمان سیفلیس، بود. براساس توصیه‌های سازمان جهانی بهداشت[۵]، حدّ مجاز آرسنیک در آب آشامیدنی دَه میکروگرم در لیتر است.
فلز آرسنیک. آرسنیک به‌صورت فلز دادوستد میشود و برای به دست‌آوردن آن، آرسنوپیریت را در ظرف‌های سفالی به‌شدت حرارت می‌دهند. با خروج هوا، بخش عمدۀ آرسنیک و کمی گوگرد تصعید میشود. آرسنیکِ فلزیِ خام گاه به‌منزلۀ سم حشرات به‌کار می‌رود. در ساخت ساچمه‌های سربی، افزودن مقدار اندکی از این عنصر موجب سخت‌شدن سرب میشود و تشکیل گوی‌های کروی را تسهیل می‌کند. برای به‌دست‌آوردن فلز خالص، اکسید سفیدرنگ آرسنیک را با کربن و در غیاب هوا حرارت می‌دهند. در این شرایط، آرسنیک به‌صورت گرد خاکستری تیره‌ای حاصل میشود. چگالی نسبی[۶] آرسنیک فلزی ۵.۷ و حرارت ویژۀ[۷] آن ۰.۰۸۳ است. این عنصر به‌شکل لوزوجهی[۸] متبلور، و در دمای بالای ۱۰۰ درجۀ سانتی‌گراد سریعاً تبخیر میشود.
ترکیبات اصلی. ترکیبات اصلی آرسنیک عبارت‌اند از هیدرید[۹] AsH۳، اکسید آرسنیوس[۱۰] As۴O۶، اکسید آرسنیک[۱۱] As۴O۱۰، دی سولفید[۱۲] As۲S۲، تری سولفید[۱۳] As۴S۳، تری کلرید[۱۴] AsCl۳، تری برومید[۱۵] AsBr۳، تری یدید[۱۶] As۳I۳، و تری فلوئورید[۱۷] As۳F۳.