ابوالفتح والاتبار
| ابوالفتح والاتبار | |
|---|---|
| زادروز |
تبریز ۱۲۵۲ش |
| درگذشت | تهران ۱۳۳۷ش |
| ملیت | ایرانی |
| شغل و تخصص اصلی | شاهزادۀ قاجار |
| شغل و تخصص های دیگر | وزیر دوران قاجار و استاندار و سناتور دورۀ پهلوی و از درباریان بانفوذ هر دو خاندان سلطنتی قاجار و پهلوی |
| گروه مقاله | تاریخ ایران |
| خویشاوندان سرشناس | ميرزا ابوتراب وکيل‌الملک-از رجال و اعيان تبريز (پدر) |
ابوالفتح والاتبار (تبریز ۱۲۵۲ ـ تهران ۱۳۳۷ش)
(با نام کامل: ابوالفتح میرزا حشمت‌الدوله والاتبار، معروف به حشمت‌الدوله) شاهزادۀ قاجار، وزیر دوران قاجار و استاندار و سناتور دورۀ پهلوی و از درباریان بانفوذ هر دو خاندان سلطنتی قاجار و پهلوی. او ملقب به القابی چون منشی باشی، ثقه‌الدوله، وکیل‌الملک و حشمت‌الدوله بود.
پدرش میرزا ابوتراب وکیل‌الملک، از رجال و اعیان تبریز بود و در دربار ولیعهد مظفرالدین میرزا از صاحب منصبان به شمار می‌رفت و مقام‌های مهمی داشت.
ابوالفتح والاتبار در ۵ سالگی نزد معلمان خصوصى تحصیل کرد و ادبیات فارسی، زبان فرانسه، خط و آئین نگارش را به خوبی فرا گرفت. در ده سالگى، به استدعاى پدرش از منشیان و محرران ولیعهد شد. پس از آن‌كه مدتى در دربار مظفرالدین میرزا خدمت کرد، با سمت مستوفى اول جزو كاركنان محمدعلى میرزا اعتضادالسلطنه شد.
در 1270ش، در ۱۸ سالگی به عنوان منشی باشی ولیعهد انتخاب شد و سه سال بعد، لقب "ثقه‌الدوله" گرفت. در 1275ش و با به سلطنت رسیدن مظفرالدین شاه، رئیس دفتر مخصوص و مهردار محمدعلی میرزا ولیعهد شد و لقب "وکیل‌الملک" را از آنِ خود کرد. در آن شرایط، از محارم و نزدیكان ولیعهد شد و امور مالی و اداری ولیعهد کاملاً زیر نظر او بود.
تا ۱۲۸۵ش که محمدعلی میرزا به سلطنت رسید، در تبریز بود، اما بعد همراه او به تهران رفت و در دربار، صاحب منصب و بانفوذ شد. ابتدا درجۀ امیر تومانى و سپس سردارى گرفت و لقب "حشمت‌الدوله" نیز به او داده شد. در جریان نهضت مشروطه و مبارزۀ مجلس و محمدعلى شاه، حشمت‌الدوله هوادار مشروطه‌خواهان بود و پس از به توپ بستن مجلس و بازداشت مشروطه‌خواهان، تعداد زیادی از آنان را از مجازات رهایی بخشید. اما پس از فتح تهران به دست مشروطه‌خواهان در ۱۲۸۸ش و خلع محمدعلى شاه از سلطنت، او تا چند سال از امور دربار کنار گذاشته شد. تا این که در شهریور ۱۲۹۵ش در كابینۀ وثوقالدوله وزیر جنگ شد. سه سال بعد (1298ش)، در همان كابینۀ وثوقالدوله، مدتی وزیر امور خارجه بود.
در دوران رضا شاه پهلوی، حشمت‌الدوله که نام خانوادگی "والاتبار" را برای خود انتخاب کرده بود، از ۱۳۰۶ تا ۱۳۰۸ش استاندار کرمان شد. سپس از کار دولتی کناره‌گیری کرد و در تبریز به املاک خود رسیدگی می‌کرد تا این که پس از کناره‌گیری رضا شاه از سلطنت، وارد خدمت در دربار محمدرضا شاه شد. او در 4 اردیبهشت ۱۳۲۸ش استاندار آذربایجان و در همان سال، با تشکیل نخستین دورۀ مجلس سنا، سناتور انتصابی آذربایجان شد. او در دوره‌های اول و دوم مجلس سنا به عنوان سناتور حضور داشت و تا پایان عمرش این عنوان در اختیارش بود.
ابوالفتح والاتبار سرانجام در ۱۳۳۷ش، در 85 سالگی در تهران درگذشت.