هاشم رضی
| زادروز |
تهران 26 تیر 1313ش |
|---|---|
| درگذشت | تهران 18 بهمن 1400ش |
| ملیت | ایرانی |
| شغل و تخصص اصلی | پژوهشگر و مترجم متون زرتشتی |
| آثار | حكمت خسروانی؛ آيين مهر؛ دانشنامۀ ايران باستان؛ تاريخ اديان؛ اديان بزرگ جهان؛ ونديداد (ترجمه، شرح، واژه‌نامه)؛ اوستا: گاثاها، يسنا، يشت‌ها، ويسپرد و خرده اوستا |
| گروه مقاله | ادیان و فرقه‌های غیر اسلام |
هاشم رضی (تهران 26 تیر 1313ش- تهران 18 بهمن 1400ش)
پژوهشگر و مترجم ایرانی. عمدۀ فعالیت او در زمینۀ تاریخ، فرهنگ و متون ایران باستان (و خاصه در زمینۀ آیین زرتشتی) بوده است.
در خانواده‌ای روحانی به دنیا آمد و رشد کرد. از زمان نوجوانی، به سفارش محمدتقی مصطفوی به فراگیری زبان فرانسوی پرداخت و پس از آن نیز زبان‌های انگلیسی و آلمانی را نیز یاد گرفت. از نخستین تألیفاتش ادیان بزرگ جهان بود. سپس وندیداد را از روی متن اصلی ترجمه کرد و برای آشنایی با واژه‌های اوستایی و سانسکریت، نزد محمدرضا جلالی نائینی به آموختن زبان‌های باستانی پرداخت. در ۲۲ سالگی ترجمۀ چند رمان را با نام مستعار منتشر كرد و در همان سال‌ها مجموعه‌شعری نیز از او نشر یافت. كتاب اصول روانكاوى، پيدايش روانكاوى و سه رساله دربارۀ تئورى ميل جنسى را از فرويد ترجمه كرد. در زمینۀ پژوهش‌های دينی نخستین كتابش تاريخ اديان بود كه تاكنون شش جلد آن چاپ شده است. از مهم‌ترين تألیفات هاشم رضى، كتاب حكمت خسروانى است. در اين كتاب، عرفان و حكمت از زرتشت تا عصر سهروردى و پژوهش‌هاى تطبيقى از كهن‌ترين ازمنه ايرانى تا ملاهادى سبزوارى در فرهنگ‌هاى يونانى، رومى و جهان اسلام، مورد مقايسه و سنجش و پژوهش قرار گرفته و مستندات بسيارى فراهم آمده است.
بنیاد فرهنگی «جمشید جاماسیان» در برنامه‌ای هم‌زمان با برگزاری جشن مهرگان سال ۱۳۹۴ خورشیدی، بزرگداشتی برای هاشم رضی برگزار کرد. وی که در دهه‌های آخر حیاتش، از حضور در مجامع فرهنگی پرهیز داشت و صرفاً وقتش را صرف نوشتن می‌کرد، پس از یک دوره نقاهت از دنیا رفت. هاشم رضی طی دهۀ 1340 نزد ابراهیم پورداوود به دامنۀ دانشش در زمینۀ ایران‌شناسی و مزدیسناشناسی افزود و هم در آن دهه و دهه‌های بعد به تشویق پورداوود و بهرام فره‌وشی به صورت جدی‌تر به پژوهش و تألیف و ترجمه در زمینه‌های ذکر شده پرداخت. همچنین وی در سال‌های پیش از انقلاب جز تدریس تاریخ ایران در دبیرستان‌های تهران به صورت پراکنده نیز در مراکز زرتشتیان در حوزۀ اوستاشناسی تدریس می‌کرد.
گزیدۀ کتابشناسی
- حكمت خسروانی
- آيين مهر (دوجلد)
- دانشنامۀ ايران باستان (5 جلد)
- تاريخ اديان (6 جلد آن منتشر شده است)
- اديان بزرگ جهان
- ونديداد (ترجمه، شرح، واژه‌نامه- ٤ جلد)
- اوستا: گاثاها، يسنا، يشت‌ها، ويسپرد و خرده اوستا
- گنجينۀ اوستا
- تاريخ مطالعات دين‌های ايرانی خودآموز خط و زبان اوستايی
- آموزش خط میخی
- دستور زبان اوستايی
- آيين مغان: آموزه‌ها و مراسم و باورهای بنيادی، پژوهشی دربارۀ دين‌های ايران باستان
- گاهشماری جشن‌های ايران باستان
- ادبیات سنتی زرتشتی
- فرهنگ نام‌های اوستا (4 جلد)
- دين و فرهنگ ايرانی پيش از عصر زرتشت
- جشن‌های آب
- جشن‌های آتش
- زرتشت پيامبر ايران باستان
- آيين زروانی
- متون شرقی و سنتی زرتشتی
- تاريخ تمدن و زندگی مردم جهان
- زرتشت در گاثاها (والتر هينتس- ترجمه)
- تاریخ زرتشتیان ایران: اوضاع سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی زرتشتیان در دورۀ قاجار
- مدعیات نبوت و مهدویت
- حکمت خسروانی: سیر تطبیقی فلسفه و حکمت و عرفان در ایران باستان از زرتشت تا سهروردی و استمرار آن