استوارت، خاندان

اِسْتوارت، خاندان (Stuart, House of)
خاندان سلطنتی اسکاتلند از ۱۳۷۱م و انگلستان از ۱۶۰۳. در ۱۶۴۹ براثر برقراری نظام مشترک‌المنافع منقطع، ولی در ۱۶۶۰ احیا شد. در ۱۷۱۴ با انتقال سلطنت به خاندان هانوور منقرض شد. قدمت خاندان به برتانیِ قرن ۱۱م برمی‌گردد که در آن‌جا چهار نسل پیشکار کنت‌های دال بودند. در اوایل قرن ۱۲م در انگلستان ظاهر شدند و والتر، پسر سوم پیشکار نسل چهارمی دال، به خدمت دیوید اول، شاه اسکاتلند، درآمد و بعدها پیشکار او شد. والتر (۱۳۲۶م) پیشکار نسل ششمی، در ۱۳۱۵م با مارجری، دختر رابرت اول (رابرت بروس)، شاه اسکاتلند، وصلت کرد و در ۱۳۷۱م پسرشان، رابرت، در مقام شاه رابرت دوم نخستین شاه اسکاتلند از خاندان استوارت شد. شاهان استوارت سرگذشتی نامیمون داشتند و به مرگ ناگهانی دچار شدند. هفت تن در خردسالی به سلطنت رسیدند. شاخۀ ذکور خاندان با مرگ جیمز پنجم در ۱۵۴۲ خاتمه یافت. دخترش، مری، ملکۀ اسکاتلند (۱۵۸۷)، در ۱۵۶۷ سلطنت را به تنها پسرش جیمز ششم وانهاد. در ۱۶۰۳ جیمز ششم از طریق جده‌اش، که دختر هنری هفتم، شاه انگلستان، بود، تاج‌وتخت انگلستان را به ارث برد و شاه جیمز اول شد. پس از اعدام (۱۶۴۹) پسر جیمز، چارلز اول، خاندان استوارت تا بازگشت چارلز دوم به سلطنت در ۱۶۶۰ از سلطنت کنار رفتند. چارلز دوم در ۱۶۸۵ جایش را به برادر کاتولیکش جیمز دوم (۱۷۰۱) داد. رفتار جیمز با زیردستانش باعث شد آنان در ۱۶۸۸ از ویلیام، امیر اورانژ، بخواهند که «به نجات قوانین و دین انگلستان» بیاید. جیمز گریخت و به موجب مصوبۀ حقوق (۱۶۸۹) و قانون جانشینی (۱۷۰۱)، که کاتولیک‌ها را از سلطنت باز می‌داشت، او و فرزندانش از تاج‌وتخت محروم شدند. اما خاندان استوارت همچنان بر انگلستان و اسکاتلند حکومت می‌کردند، چون ویلیام پسر مری، خواهر چارلز دوم، و همسرش مری دختر ارشد جیمز اول بودند. آن دو در مقام ویلیام سوم و مری دوم مشترکاً حکومت کردند. آنان اولاد نداشتند و طبق قانون جانشینی خواهر مری، آن بر تخت نشست (۱۷۱۴)، و پس از مرگش، چون فرزندی نداشت سلطنت به سوفیا، نوۀ جیمز اول، رسید. پسر و وارث سوفیا، جورج اول، نخستین شاه از خاندان هانوور بود. آخرین افراد ذکور خاندان استوارت که به سلطنت رسیدند عبارت‌ بودند از پسر جیمز دوم، جیمز ادوارد (۱۷۶۶)، معروف به مدعی پیر تاج وتخت و پسرانش چارلز ادوارد (۱۷۸۸) معروف به مدعی جوان تاج و تخت که فرزند نداشت و هنری (۱۸۰۷) کاردینال‌ دوکِ یورک.

 

---