ملاصدرا، محمد بن ابراهیم (شیراز ۹۸۰/۹۷۹ـ بصره ۱۰۵۰ق)

محمد بن ابراهیم ملاصدرا;
زادروز	شیراز ۹۸۰/۹۷۹ق;
درگذشت	بصره ۱۰۵۰ق
ملیت	ایرانی
شغل و تخصص اصلی	فیلسوف
شغل و تخصص های دیگر	عارف، محدث و مفسر
لقب	صدرالدین شیرازی، صدرالمتالهین
مکتب	حکمت متعالیه
آثار	اسفار؛ الشواهد الربوبیه (کبیر و صغیر)
گروه مقاله	فلسفه، منطق و کلام

مُلّاصَدرا، محمد بن ابراهیم (شیراز ۹۸۰/۹۷۹ـ بصره ۱۰۵۰ق)

(یا: صدرالدین شیرازی؛ صدرالمتألهین) بنیانگذار حکمت متعالیه، فیلسوف، عارف، محدّث و مفسر. در خانواده‌ای مرفه به‌دنیا آمد و پس از کسب مقدّمات علوم در زادگاهش به اصفهان مهاجرت کرد و در محضر میرداماد و شیخ بهایی و شاید میرفندرسکی، علوم عقلی و نقلی را آموخت. پس از چندی به‌سبب کینه‌توزی اقران به کهک قم کوچید و پس از آن‌که الله‌وردی‌خان، حاکم فارس، مدرسۀ بزرگی در شیراز بنا کرد، برای تدریس به آن‌جا دعوت شد و بقیۀ عمرش را در شیراز به تدریس و تألیف گذراند. سرانجام در راه هفتمین سفر خود به خانۀ خدا در بصره درگذشت. ملاصدرا با این فرض که مفاد برهان عقلی، عرفان و شهود و وحی الهی با هم اختلاف ندارند، با بهره‌گیری از روش‌های مشایی، اشراقی، کلامی و عرفانی، توانست به روشی دست یابد که در نظر وی حاوی مزایای تمام روش‌های پیشین بود، افزون بر آن‌که می‌توانست تمام آموزه‌های وحیانی و شهودی را در پرتو عقل و برهان اثبات کند. اگرچه طرح‌وارۀ حکمت متعالیه را پیش از او ابن سینا مطرح کرده و میرداماد پی گرفته بود، ولی روش ملاصدرا چنان بود که از نیم‌قرن پس از او تا عصر حاضر، همواره به‌عنوان روش فلسفی متفکران شیعه مورد استقبال قرار گرفته و روش‌های دیگر منسوخ شده است. بنیادی‌ترین اصل فلسفی او یکی اصالت وجود است و دیگری حرکت جوهری. ملاصدرا با استفاده از تعلیمات ابن‌سینا محور مباحث فلسفی خود را بر وجود استوار کرد و با طرح اصالت وجود، راه را برای وحدت تشکیکی و وحدت شخصی وجود هموار کرد. او با مفهوم تشکیک وجود چگونگی ارتباط خالق با مخلوق را توجیه کرد. در این تقریر اخیر، از بحث علّیت گذشت و معتقد به ارتباط ویژه‌ای بین خدا و عالم شد. ملاصدرا درپی عرضۀ بحث اصالت وجود و وحدت وجود افزون بر طرح مباحث جدیدی در حوزۀ معرفت‌شناسی، به تفسیر دقیق و بدیع برخی از آیات الهی و روایات رسید که همین برداشت‌ها را صراحتاً در تفاسیر و شرح احادیثش ابراز داشت. درپی کشف حرکت جوهری و برهانی کردن مبانی آن، موفق به ارائۀ طرحی نو در چگونگی نفس انسانی و ارتباط آن با بدن و جسم شد و برای اولین‌بار توانست معاد جسمانی را به‌طور کاملاً عقلانی اثبات کند. گویا همین امر دست‌مایۀ شارحان او در عرضۀ چگونگی سلوک الی‌الله و حصول مقامات عالیه و بررسی فناء فی‌الله شد. از ملاصدرا تاکنون ۵۸ اثر شناخته‌شده که از مهم‌ترین آن‌هاست: الحکمةالمتعالیة فی الاسفار الاربعة العقلیه مشهور به اسفار که مهم‌ترین و مفصّل‌ترین اثر اوست؛ الشواهد الربوبیه (کبیر و صغیر)؛ المبدأ و المعاد؛ العرشیة؛ المشاعر؛ اکسیرالعارفین؛ جعل وجود؛ مزاج؛ متشابهات‌القرآن؛ تعلیقۀ شفاء؛ حکمة الاشراق؛ شرح اصول کافی؛ تفسیر سوره‌های گوناگون قرآن؛ رسالۀ حشرالعوام.