موسیقی خوزستان
موسیقی خوزستان
شهرها و بنادر خوزستان را می‌توان از نظر فرهنگ و پیشینۀ تاریخی به چند گروه تقسیم کرد: شهرهای باستانی خوزستان با فرهنگی کهن و آداب‌و‌رسومی غنی مانند شوشتر، دزفول و شوش؛ شهرهای نسبتاً نوبنیاد که پیشینۀ تاریخی قدیمی ندارند و به‌سبب گسترش صنعت نفت در این منطقه بنا شده‌اند، مانند اهواز، آبادان، خرمشهر و ماهشهر. البته از دیرباز در شهرها و روستاهای این منطقه طوایفی از اعراب و گروه‌هایی از مهاجران افریقایی زندگی می‌کنند که موسیقی و آداب‌و‌رسوم مخصوص به خود دارند؛ و شهرهایی چون اندیمشک و مسجد سلیمان که بیشتر فرهنگ بختیاری در آن‌ها رواج دارد. موسیقی شوشتر و دزفول را می‌توان در محدودۀ معیّنی با ردیف دستگاهی موسیقی ایران مقایسه کرد. به مجموعۀ آوازها و تصنیف‌هایی که در مقام‌های مختلف در شوشتر اجرا می‌شود «شوشتری دستگاه» گفته می‌شود. موسیقی بختیاری نیز در شوشتر و دزفول رایج است. در اهواز، آبادان، خرمشهر، و اروندکنار از دیرباز طوایفی از اعراب ساکن بوده‌اند که موسیقی آن‌ها همان موسیقی سنتی عرب است. در خرمشهر و اروندکنار و آبادان آیین‌های زار و مشایخ، که جنبۀ درمانی دارند، نیز متداول است. کولی‌های عرب‌زبان این منطقه نیز در اجرا و انتقال موسیقی سنتی عرب نقش بسزایی داشته‌اند. موسیقی هر سه حوزۀ یاد‌شده انواع گوناگون دارد. بخش اصلی موسیقی شوشتر و دزفول چنان‌که ذکر شد در قالب «شوشتری دستگاه» به‌اجرا در می‌آید. شوشتری دستگاه مجموعه‌ای از گوشه‌ها، تکه‌ها و تصنیف‌هایی است که در دستگاه‌های مختلف موسیقی ردیفی قرار می‌گیرند. این موسیقی با آواز، تار و همراهی تمبک اجرا می‌شود. موسیقی اهواز، آبادان و خرمشهر به‌جز موسیقی عرب‌ها و کولی‌ها اصالت ندارد و آمیخته‌ای جدید از فرهنگ‌های مختلف است. موسیقی عرب‌ها و کولی‌ها با سازهایی مانند رَباب، کاسوره، تمبک و آواز اجرا می‌شود و روایتی از موسیقی سنتی عرب است. در اندیمشک و مسجد سلیمان موسیقی بختیاری رواج دارد که با کرنا، سُرنا، دهل و نی و آواز اجرا می‌شود. در هر سه حوزۀ یاد‌شده انواع لالایی‌ها، آوازهای کار و مرثیه‌ها بنا‌به ضرورت در مجالس به‌اجرا درمی‌آیند.