نمایش - تیاتر تلویزیونی
منظور ارایۀ کرداری نمایشی با ویژگی‌های دراماتیک (تئاتر) در چارچوب ساختار رسانه‌ای به نام تلویزیون است که رابرت بولت نخستین کسی است که این واژۀ مرکب را به‌کار برد (1956- مردی برای تمام فصول). از آغاز تولید تلویزیونی، تئاتر مجلس‌آرای سیما بوده است.
پیشینۀ این پدیده در ایران از 60 سال تجاورز می‌کند و ضبط و پخش تئاتر در این رسانه را می‌توان به 3 دوره تقسیم کرد:
دورۀ نخست (1337ـ 1345ش): این دوره معروف به «ثابت پاسال» است که برای بردن تئاتر مقبول دوران خودش به خانه‌های مردم، با ادارۀ هنرهای دراماتیک آن زمان وارد مذاکره شد و با 6 گروه به سرپرستی نصیریان، والی، دیلمقانی، خسروی قرارداد همکاری منعقد کرد. نخستین تئاتر در تلویزیون ثابت پاسال، مارگارت نوشتۀ «آرمان سالاگرو» و ترجمۀ سرکیسیان است که به کارگردانی عباس جوانمرد به نمایش گذاشته شد. در این دوره، هر چهارشنبه شب یک برنامۀ تئاتر و گاه پخش نمایش‌های گروه‌های سنتی، مثل گروه «منظوری» و «محمدعلی جعفری» به‌طور پخش مستقیم ارایه می‌شد که مورد استقبال مخاطب قرار می‌گرفت. درام‌نویسان فعال تلویزیونی این دوره نصرت پرتوی، ناصر شاهین‌پر و احمد نوربخش و مترجمان کوشا حسینعلی طباطبایی، مسعود کریم، ناصر توفیقیان، ایرج زهری، صفدر تقی‌زاده و صفریان بودند.
دورۀ دوم (1345ـ 1357ش): در این دوره، تلویزیون ملی ایران تأسیس می‌شود که ضبط و پخش تئاتر در سیما را به عهده می‌گیرد. آنچه از این دوره برجای مانده، بالغ بر 250 اثر نمایشی است که مشخصات کلی آن‌ها ثبت شده است. نخستین تئاتر تلویزیونی این دوران شهر آفتاب (نوشتۀ علی حاتمی) به کارگردانی عباس جوانمرد بود. نویسندگان فعال سیما: اسماعیل خلج، تهمینه میرمیرانی، اکبر رادی، ابوالقاسم معارفی، بهمن فرسی، علی نصیریان، بهرام بیضایی، ایرج زهری و غلامحسین ساعدی و مترجمان پرکار این دوره: حسینعلی طباطبایی، ایرج زهری، اسماعیل شنگله، پری صابری، پرویز تأییدی، حسین پرورش، منوچهر کی‌مرام و داریوش مؤدبیان بودند. کارگردان‌ها: عباس جوانمرد، حمید سمندریان، اسماعیل شنگله، محمدعلی جعفری، اسماعیل خلج، حسین پرورش، رضا کرم‌رضایی، داریوش مؤدبیان، فریده و پری صابری بودند. رضا بابک با 7 نمایش برای کودکان و نوجوانان در این دوره، پرکارترین نویسنده و کارگردان این قالب در تلویزیون بوده است.
دورۀ سوم (بعد از 1357ش): این دوره فعالیت‌های نمایشی ـ تئاتری تلویزیون پس از انقلاب اسلامی را دربرمی‌گیرد که خود به 4 شکل نمود یافته است: 1. تله پلی/ با کوشش کسانی همچون داریوش مؤدبیان، اسماعیل شنگله، داود میرباقری، نادعلی همدانی، رضا کرم‌رضایی، خسرو شایسته، اسماعیل خلج، رضا بابک، سعید نیکپور، فریدون فرهودی، محمد رحمانیان، حسن فتحی، رسول نجفیان، علاءالدین رحیمی، رکن‌الدین خسروی، هرمز هدایت، محمدجاوید مهتدی، صادق هاتفی، ایرج راد، حسین پناهی، ابوالحسن داودی، محمد حفظی، پروانه مژده، قاسم سیف، محمدرضا هنرمند، محمدرضا خاکی و عباس شادروان 2. نمایش‌های کوتاه و برنامه‌های نمایشی که از تعداد بینندۀ نسبتاً قابل توجهی برخوردار است. 3. نمایش‌های کودک و نوجوان که در سبد تماشا آمار مقبولی ندارد. 4. نمایش‌های عروسکی که بار آموزش بر پیکر این نمایش بسیار سنگینی می‌کند و کوشندگان این بخش عبارتند از: مرضیه برومند، اردشیر کشاورزی، ایرج طهماسب، کامبیز صمیمی مفخم، حسن پورشیرازی و....