موتسارت، ولفگانگ آمادیوس (۱۷۵۶ـ۱۷۹۱)

ولفگانگ آمادیوس موتسارت Wolfgang Amadeus Mozart
زادروز	۱۷۵۶م
درگذشت	۱۷۹۱م
ملیت	اتریشی
شغل و تخصص اصلی	آهنگ ساز و نوازنده
آثار	پادشاه کرت (۱۷۸۱)؛ دن جووانی (۱۷۸۷)؛ باله ناچیزها (یا هیچ های کوچک، ۱۷۷۸)
گروه مقاله	موسیقی

موتسارت،‌ وُلفگانگ‌ آمادِئوس‌ (۱۷۵۶ـ۱۷۹۱)

(Mozart, Wolfgang Amadeus)

ولفگانگ آمادیوس موتسارت

آهنگ‌ساز و نوازندۀ اتریشی که در کودکی نبوغ حیرت‌انگیزی از خود نشان داد و در بزرگ‌سالی، استاد مسلم موسیقی بود. موتسارت خیلی زود نخستین نشانه‌های استعداد خود را بروز داد، از ۳ـ۴سالگی نواختن هارپسیکورد را فراگرفت و در ۵‌سالگی کار آهنگ‌سازی را با راهنمایی پدرش آغاز کرد. پدرش در ۱۷۶۲ او و خواهرش را (که در آن زمان ۱۱ سال داشت) به مونیخ، و بعد به وین برد، و آن دو در دربار نوازندگی کردند. سال بعد لئوپولد موتسارت که از موفقیت فرزندانش دلگرم شده بود، آنان را به گشت هنری طولانی‌تری برد. در دربار فرانسه در قصر ورسای نوازندگی کردند و چهار سونات موتسارت برای ویولن و هارپسیکورد در پاریس به‌چاپ رسید. موتسارت در لندن با یوهان کریستیان باخ دوست شد و سه قطعه از سونات‌های او را به‌صورت کنسرتوی پیانو تنظیم کرد، و در ساخت سمفونی‌ها و قطعه‌های دیگری که در آن دوران پدید آورد، از او تأثیر گرفت. موتسارت در وین نخستین مس خود (دو مینور، ک ۱۳۹) را ساخت و زینگشپیل باستین و باستیان را به‌اجرا درآورد، اما دسیسه‌های مختلف باعث شد اپرای سادگی تظاهری او به‌ روی صحنه نرود. در رم میزرره اثر آلگری را (که انتقال نت‌نوشتۀ آن به خارج از واتیکان ممنوع بود) از حفظ بازنویسی کرد، در بولونیا از پدر مارتینی تعلیم گرفت و در امتحان کنترپوآن انجمن فیلارمونیک برگزیده شد، و در میلان اپرای مهرداد را در ۱۷۷۰ با موفقیت فراوان به‌ روی صحنه برد. یوهان هاسه به‌روایتی هنگام اجرای آسکانیو، گفته بود: «این پسر موجب خواهد شد همه ما فراموش شویم». در ۱۷۷۵ برای اجرای دختر باغبان قلابی، به مونیخ رفت. از زیباترین آثار سازی او، سینفونیا کنچرتانته ک ۳۶۴‌، در ۱۷۷۹ ساخته شد. موتسارت در سال‌های اوج شهرتش در عرصۀ نوازندگی پیانو، ۱۷۸۲ـ۱۷۸۶، کنسرتوهای فراوانی برای استفادۀ شخصی ساخت، اما پس از آن بیشتر درگیر گرفتاری‌های مالی شد، و استخدام او در مقام آهنگ‌ساز دربار در ۱۷۸۷ پس از مرگ گلوک نیز چندان تأثیری در این وضعیت نداشت. نخستین اثر از سه اپرایی که بر لیبرتوهای شاعر ایتالیایی لورنتسو دا پونته، ساخت، عروسی فیگارو بود که در ۱۷۸۶ اجرا شد، و پس از آن نوبت به دن جووانی برای پراگ و کوزی فان ‌توته رسید؛ او در این آثار، اپرا را به قله‌های تازه‌ای از نبوغ موسیقایی، واقعیت نمایشی، و درخشش بیانگری رساند. شخصیت‌های اپرا تقریباً برای نخستین‌بار، از حالت نمونه‌های معمولی درآمدند و به انسان مشخص تبدیل شدند. موتسارت در ۱۷۸۸ سه سمفونی آخر خود را ساخت، که جمع‌بندی سبک سمفونیک کلاسیک‌اند. پس از سازگاری و تلفیق تمامی چیزهایی که از هایدن و دیگران آموخته بود، فرم‌های استاندارد را برگرفت و به آن‌ها معنای تازه‌ای بخشید. دیداری از برلین همراه با شاهزاده لیشنوفسکی در ۱۷۸۹ او را به لایپزیگ کشاند، که در آن‌جا با دُلس، جانشین باخ، دربارۀ موسیقی این استاد بزرگ به بحث نشست. پس از چند سال کم‌حاصل، در ۱۷۹۱ بیش از حد پرکار شد که بی‌تردید در مرگ زودرس او مؤثر بود؛ موتسارت در این سال مهربانی تیتو (اجراشده در پراگ به‌مناسبت تاج‌گذاری امپراتور لئوپولد دوم) را ساخت. رکوییم با مرگ او ناتمام ماند و بعدها شاگردش فرانتس زوسمایر آن را به‌پایان رساند. موتسارت از نوآوران بزرگ همچون هایدن و بتهوون نبود، اما در گسترۀ وسیع و متنوعی از فرم‌های موسیقی، استانداردهایی خلاقانه تعیین کرد که آهنگ‌سازان بعدی چاره‌ای جز پیروی از آن‌ها نداشتند. از‌جمله آثار اوست: اپرا پادشاه کرت (۱۷۸۱)، دن جووانی (۱۷۸۷). بالۀ ناچیزها (هیچ‌های کوچک) (۱۷۷۸). موسیقی کلیسایی شامل موتت، اکسولتاته یوبیلاته برای سوپرانو، ارگ، و ارکستر (ک ۱۶۵، ۱۷۷۳)، کی‌ریه در ر مینور (ک ۳۴۱، ۱۷۸۱)، وسپرائه سولنس د کنفسوره (ک ۳۳۹، ۱۷۸۰)، موتت، آوه وِروم کُرپوس (ک ۶۱۸، ۱۷۹۱). سمفونی‌ها ۴۱ قطعه. سایر آثار ارکستری شامل سرنادها در ر (ک ۲۳۹، ۱۷۷۶)، سرناتا نتورنا (سرناد شبانگاهی)، در ر (ک ۳۲۰، ۱۷۷۹، شیپور چاپار)، در سی‌بمل برای سیزده ساز بادی (ک ۳۶۱، ۱۷۸۱)، در سل برای سازهای زهی (ک ۵۲۵، ۱۷۸۷، موسیقی کوچک شبانگاهی)؛ کنسرتوها ۲۷ کنسرتوی پیانو؛ سینفونیا کنچرتانته در می‌بمل برای ابوآ، کلارینت، هورن، و فاگوت (ک ۲۹۷ ب، ۱۷۷۸، که برخی خبرگان آن را برترین نمونه در نوع خود می‌دانند). موسیقی مجلسی ۲۳ کوآرتت زهی، شماره‌های ۱۳ـ۱ (۱۷۷۰ـ۱۷۷۳)، شماره‌های ۱۹ـ۱۴ تقدیم‌ به هایدن (۱۷۸۲ـ۱۷۸۵) در سل (ک ۳۸۷). لیدها و ترانه‌های تک‌صدایی شامل «خشنودی» (ک ۳۴۹)، بنفشه (ک ۴۷۶)، وقتی لوییزه (ک ۵۲۰)، ادراک شبانگاهی (ک ۵۲۳)، تصویر رؤیایی (ک ۵۳۰)، دلتنگی برای بهار (ک ۵۹۶).

 

---