سیردریا، رود
سیردریا، رود (Syr Darya)
(یا: سیحون؛ نام باستانی: یاکْسارْتِس[۱]) رودی در آسیای مرکزی. بخش‌های علیای آن از کوه‌های آلای[۲] و تین شان[۳] سرچشمه می‌گیرند. سیردریا در جهت شمال غربی به طول ۲,۲۱۲ کیلومتر در قرقیزستان[۴]، ازبکستان، و قزاقستان[۵] جاری است و به دریای آرال[۶] می‌ریزد. از ریزابه‌های آن برای آبیاری استفاده می‌شود؛ رود مزبور در مسیر خود از درّۀ حاصل‌خیز فرغانه[۷] و حاشیه‌های شمالی بیابان قزل‌قوم می‌گذرد. مهم‌ترین شهرهایی که بر مسیر رود قرار دارند عبارت‌اند از خجند و قزل‌اوردا. سیردریا و آمودریا[۸]، بیش از نیمی از زمین‌های کشاورزی را در جمهوری‌های آسیای مرکزی آبیاری می‌کنند و ۹۰درصد از منابع آب حوضۀ دریاچۀ آرال را تشکیل می‌دهند. همچون آمودریا، بخش بزرگی از آب‌های سیردریا برای مقاصد آبیاری منحرف شده و همین امر سبب کاهش شدید حجم آب دریاچۀ آرال شده است.