سوادکوه شمالی، شهرستان
| سوادکوه شمالی، شهرستان | |
|---|---|
| استان | مازندران |
| بخش | مرکزی، و نارنجستان |
| جمعیت | 24,834نفر (1395ش) |
| موقعیت | نواحی شمالی ایران در حد فاصل کوهستان البرز مرکزی و دریای خزر، در نیمۀ شرقی استان مازندران |
| نوع اقلیم | معتدل و نیمه‌مرطوب |
| ارتفاع از سطح دریا | 223متر |
| تولیدات و صنایع مهم | برنج، گندم، نیشکر، پرتقال، نارنگی، گردو، شلیل و کیوی |
| برخی بناهای مهم | پل سنگی شاپور |
| نام لاتین | North Savadkuh |
| شهر ها و آبادی های مهم | شهر شیرگاه |
سوادکوه شمالی، شهرستان (County) North Savadkuh
واقع در نواحی شمالی ایران در حد فاصل کوهستان البرز مرکزی و دریای خزر، در نیمۀ شرقی استان مازندران، به مرکزیت اداری شهر شیرگاه. منطقۀ سوادکوه در تقسیمات کشوری معاصر، تا سال 1359ش یکی از بخش‌های شهرستان شاهی (قائمشهر) بود؛ در این سال بخش سوادکوه با انتزاع از قائمشهر به شهرستان ارتقاء یافت و شیرگاه یکی از بخش‌های تشکیل‌دهندۀ آن بود؛ در اوائل سال 1392ش، بنابر مصوبۀ هیأت دولت در جلسۀ 13 اسفند 1391ش، ضمن تغییر و اصلاحاتی در بخش شیرگاه و انتزاع آن از شهرستان سوادکوه، شهرستان سوادکوه شمالی ایجاد شد. تاریخ این شهرستان نه تنها اکنون، بلکه از گذشته‌های دور به سوادکوه و تپورستان/طبرستان بسته است. حتی پاره‌ای مورخان قدیم و جدید عنوان پتشخوارگر را که عموماً برای کل منطقۀ طبرستان به کار می‌رفته، محدود به ناحیۀ سوادکوه کرده و بلکه سوادکوه را شکل دگرگون‌شدۀ این واژه می‌دانند. از اواخر دورۀ ساسانیان حکومت طبرستان و دیلمستان در اختیار اسپهبدان بود. این فرمانروایان تا چند سده پس از ورود اسلام در برابر خلفای اسلامی مقاومت کرده و گاه‌به‌گاه یا به صورت مستقل یا خراج‌گزار آنان بر این مناطق حکومت می‌کردند. در همین دوره طی حکومت 60-70سالۀ علویان زیدی بر سرتاسر طبرستان، مردم این منطقه به‌تدریج به اسلام و خاصه مذهب تشیع گرویدند. دهستان کنونی لفور طی سده‌های میانی اسلامی گاه تختگاه برخی پادوسبانان و حکام محلی بوده است.
شهرستان کنونی سوادکوه شمالی متشکل است از 2 بخش، 4 دهستان (با حدود 50 روستای مسکونی) و 1 شهر: بخش مرکزی (مشتمل بر دهستان‌های «شرق و غرب شیرگاه» و لفور[۱]، به مرکزیت شهر شیرگاه)، و بخش نارنجستان (مشتمل بر دهستان‌های چایباغ[۲] و هتکه[۳]، به مرکزیت روستای چایباغ). براساس سرشماری سراسری سال 1395ش جمعیت سوادکوه شمالی 24,834نفر بوده است که به‌طور تقریبی یک‌سوم این مقدار ساکن شهر شیرگاه و باقی ساکن نقاط روستایی بوده‌اند. شهرستان سوادکوه شمالی در شمال با شهرستان قائمشهر، در شرق با شهرستان ساری، در جنوب با شهرستان سوادکوه، و در غرب با شهرستان بابل محدود شده است.
ارتفاع شهرستان سوادکوه شمالی از سطح دریا 223متر، مساحتش حدود 490کیلومترمربع و اقلیم آن معتدل و نیمه‌مرطوب است. بخش زیادی از اراضی شهرستان را مناطق جنگلی در بر گرفته که بر روی چین‌خوردگی‌های البرز میانی قرار دارند. درختان شمشاد، راش، افرا، توسکا، گردو، ون، ازگیل، و آلوچه بیشترین گونه‌های گیاهی این جنگل‌ها را تشکیل می‌دهند. رودخانه‌های دائمی تلار[۴] و کسیلیان[۵] با عبور از این شهرستان و طی مسیر به سمت شمال به دریای خزر می‌ریزند. آب کشاورزی این شهرستان از طریق همین رودها، چشمه‌ها، رودخانه‌های فصلی و نزولات آسمانی تأمین می‌شود. شغل بیشتر مردم شهرستان کشاورزی و باغداری و مهم‌ترین محصولاتشان برنج، گندم، نیشکر، پرتقال، نارنگی، گردو، شلیل و کیوی است. مردم این شهرستان به فارسی و طبری (گویش سوادکوهی) سخن می‌گویند و شیعۀ دوازده‌امامی‌اند.
پل سنگی شاپور یا شاهپور بر روی رودخانۀ اوتجون در دهستان چایباغ (از آثار دورۀ صفویه) در این شهرستان قرار دارد.