دهاقان، شهرستان
دهاقان، شهرستان (County) Dehaqan
واقع در نواحی جنوبی استان اصفهان، به مرکزیت اداری شهر دهاقان. تشکیل این شهرستان طی نیم‌قرن اخیر مراحل پر فراز و نشیبی داشته است: در تقسیمات کشوری معاصر این منطقه تابع شهرستان شهرضا بوده؛ سال 1369ش، بخش سمیرم سفلی با مرکزیت شهر دهاقان در شهرستان شهرضا ایجاد شد؛ در 20 مرداد 1382ش، ضمن الحاق دهستان کهرویه از بخش سمیرم سفلی به بخش مرکزی شهرستان شهرضا، شهرستان سمیرم سفلی به مرکزیت شهر دهاقان از ترکیب بخش‌های مرکزی به مرکزیت شهر دهاقان و بخش وردشت به مرکزیت روستای فتح‌آباد ایجاد شد؛ چند روز بعد و به دنبال اعتراضات مردمی، براساس مصوبۀ هیأت دولت در تاریخ 2 شهریور 1382ش دهستان وردشت به شهرستان سمیرم برگردانده شد؛ در اواسط سال 1387ش نام شهرستان سمیرم سفلی به شهرستان دهاقان تغییر یافت؛ و نهایتاً در نیمۀ دوم سال 1390ش بنابر مصوبۀ هیأت دولت در تاریخ 27 شهریور 1390ش دهستان دره‌شور از بخش مركزی شهرستان دهاقان جدا و به بخش مركزی شهرستان سميرم الحاق شد. در مورد وجه تسمیۀ دهاقان نظرات گوناگونی وجود دارد که از آن میان، ارتباط این کلمه با «دهاق» به معنای آب بسیار و یا با کلمۀ دهگان/دهقان مستندتر به نظر می‌رسد. شهرستان دهاقان کنونی متشکل است از بخش مرکزی با سه دهستان (با مجموع 13 روستا) و دو شهر: دهستان‌های قمبوان، موسی‌آباد و همگین، و شهرهای دهاقان و گلشن. شهر اخیر در نیمۀ دوم سال 1389ش، با تجمیع سه روستای دهستان موسی‌آباد (موسی‌آباد، دولت‌آباد و مهدی‌آباد) ایجاد شده است. براساس سرشماری سراسری سال 1395ش جمعیت شهرستان دهاقان 34,511نفر است؛ طبق اطلاعات مرکز آمار ایران و براساس سرشماری مذکور، نزدیک به 68درصد ساکنان شهرستان شهرنشین و حدود 32درصد روستانشین هستند. شهرستان دهاقان در شمال با شهرستان مبارکه، در شرق و جنوب شرقی با شهرستان شهرضا، در جنوب غربی با شهرستان سمیرم، و در غرب با شهرستان بروجن (در استان چهارمحال و بختیاری) محدود شده است.
این شهرستان با ارتفاع حدود ۲,۰۵۰متر (در مرکز آن)، آب و هوایِ معتدل کوهستانی (با زمستان‌های نسبتاً سرد و تابستان‌های نسبتاً معتدل) و حدود ۱,435کيلومترمربع وسعت، در مرکز فلات ایران در دامنۀ شرقی رشته‌کوه‌های زاگرس واقع شده است. شهرستان دهاقان از لحاظ اقلیمی به دو منطقه تقسيم می‌شود: 1. دشتِ منطقۀ شمال و شرق كه ناحيه‌ای نيمه‌خشک، با ميزان بارندگی کم است؛ 2. منطقۀ کوهستانی جنوب و غرب، با تپه‌ها و كوه‌های مرتفع كه ميزان بارندگی و رطوبت آن، نسبت به منطقۀ شمال و شرق بيش‌تر است. این شهرستان از لحاظ بارندگی در مجموع جزو مناطق نیمه‌خشک قرار می‌گیرد. مردم این شهرستان شیعۀ دوازده‌امامی‌اند. عمدۀ آنها به زبان فارسی (گویش محلی) سخن می‌گویند و اقلیتی نیز از ترک‌زبانان ایل قشقایی هستند. این شهرستان در گذشته از ییلاقات ایل قشقایی بوده، اما در چند دهۀ اخیر شمار زیادی از آنها در این منطقه یکجانشین شده‌اند. شغل بیشتر مردم شهرستان کشاورزی، دامداری و مشاغل خدماتی و تولیدات عمدۀ زراعی و باغی آنها غلات (گندم، جو، ذرت و لوبیا)، گل‌های تزئینی، صیفی‌جات و میوه‌های جالیزی، انار، انگور و گردو است. بافت قالی، کرباس و رویۀ گیوه در میان مردم این شهرستان رونق زیادی دارد. شهرستان دهاقان در حوضۀ آبریز زاینده‌رود قرار دارد؛ اما به دلیل خشکسالی یک‌دهۀ اخیر و وجود سدهایی بر روی زاینده‌رود، آب زراعی این شهرستان از طریق قنوات و چاه‌ها و چشمه‌های متعدد تأمین می‌شود. جهانگیرخان قشقایی: فيلسوف و مجتهد برجستۀ سدۀ 13ش، از مردم دهاقان بوده است.