اضافه (دستور زبان)

اِضافِه (دستور زبان)

در اصطلاح دستور زبان، اضافه‌کردن اسمی به اسمِ دیگر برای گسترش معنی آن. اسمی را که به اسم دیگر اضافه می‌کنیم مضاف‌الیه و اسمی که مضاف‌الیه به آن اضافه شده است مضاف می‌گوییم.

اضافه‌ها از نظر رابطه بین مضاف و مضاف‌الیه به انواعی تقسیم می‌شوند که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از ۱. اضافۀ استعاری، که مضاف در معنی حقیقی خود به‌کار نرود، مثلِ «پایِ حادثه» و «دست اجل»؛ ۲. اضافۀ اقترانی، که مضاف‌الیه اقتران و پیوستگی معنوی با مضاف داشته باشد، مثلِ «نگاه حسرت» و «قدمِ خیر»؛ ۳. اضافۀ بُنُوَّت (فرزندی)، که نام فرزند را به پدر یا مادر یا جدّ اضافه می‌کنند، مثلِ «مسعودِ سعدِ سلمان» و «عیسایِ مریم»؛ ۴. اضافۀ بیانی، که مضاف‌الیه، نوع و جنسِ مضاف را بیان کند، مثلِ «کفشِ چرم» و «لباس ابریشم»؛ ۵. اضافۀ تخصیصی، که در آن مضاف به مضاف‌الیه اختصاص دارد، مثلِ «دستِ علی» و «کلید باغ»؛ ۶. اضافۀ تشبیهی، که در آن بین مضاف و مضاف‌الیه شباهتی وجود دارد، مثلِ «قدِ سرو» و «طبل شکم»؛ ۷. اضافۀ توضیحی، که مضاف‌الیه، توضیحی دربارۀ مضاف می‌دهد، مثلِ «کتابِ انجیل» و «شهر تهران»؛ ۸. اضافۀ ملکی، که در آن مضافْ ملکِ قابل تصرّف مضاف‌الیه است. در چنین اضافه‌ای مضاف‌الیه انسان است، مثلِ «قلم استاد» و «خانۀ کدخدا». نیز ← صفت_(دستور_زبان)