دستگاه متری: تفاوت میان نسخه‌ها
Mohammadi2 (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
Mohammadi2 (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
دستگاه متری (metric system) | دستگاه متری (metric system) | ||
دستگاهی برای اوزان و مقادیر. در قرن | دستگاهی برای اوزان و مقادیر. در قرن 18م، در [[فرانسه]] ایجاد شد و در قرن 19م، کشورهای دیگر آن را به رسمیت شناختند. در 1960م، گردهمایی بین‌المللی اوزان و مقادیر گزینش جهانیِ دستگاه بین‌المللی اصلاح شدۀ<ref>Système International d'unités</ref> اِس‌ای (SI با تلفظ فرانسه) را با هفت «یکای مبنا» تصویب و پیشنهاد کرد: [[متر (مقیاس)|متر]]<ref>metre</ref> (m) برای طول، کیلوگرم<ref>kilogram</ref> (kg) برای [[جرم]]<ref>mass</ref>، [[ثانیه]]<ref>second</ref> (s) برای [[زمان]]<ref>time</ref>، [[آمپر]]<ref>ampere</ref> (A) برای جریان الکتریکی، [[کلوین، مقیاس|کلوین]]<ref>kelvin</ref> (k) برای دمای ترمودینامیکی، شمع<ref>candela</ref> (cd) برای شدت درخشندگی<ref>luminous intensity</ref>، و [[مول]]<ref>mol</ref> (mol) برای کمیت ماده. | ||
یکاهای تکمیلی. دو یکای تکمیلی نیز به دستگاه اِس‌ای افزوده شده است که عبارت‌اند از رادیان<ref>radian</ref> (rad) و استرادیان<ref>Steradian</ref> (sr) برای اندازه‌گیری زاویه‌های تخت و فضایی. همچنین، یکاهای مشتق‌شده‌ای نیز به رسمیت شناخته شده‌اند که با ضرب و تقسیم سادۀ یکاهای مبنا و بدون وارد کردن عدد دیگری در عبارت بیان می‌شوند. یکای وات از آن جمله است. | '''یکاهای تکمیلی'''. دو یکای تکمیلی نیز به دستگاه اِس‌ای افزوده شده است که عبارت‌اند از [[رادیان]]<ref>radian</ref> (rad) و [[استرادیان]]<ref>Steradian</ref> (sr) برای اندازه‌گیری زاویه‌های تخت و فضایی. همچنین، یکاهای مشتق‌شده‌ای نیز به رسمیت شناخته شده‌اند که با ضرب و تقسیم سادۀ یکاهای مبنا و بدون وارد کردن عدد دیگری در عبارت بیان می‌شوند. یکای [[وات]]<ref>watt</ref> از آن جمله است. | ||
یکاهای غیر اِس‌ای. برخی از یکاهای غیر اِس‌ای نیز، که | '''یکاهای غیر اِس‌ای'''. برخی از یکاهای غیر اِس‌ای نیز، که به نحو مناسبی برقرار شده‌اند و رسمیت بین‌المللی پیدا کرده‌اند، با یکاهای اِس‌ای به‌کار می‌روند. از آن جمله‌اند دقیقه، ساعت، و روز برای اندازه‌گیری زمان. مضرب‌ها و اجزای یکاهای مبنا یا یکاهای مشتق‌شده نیز با نام‌هایی به‌کار می‌روند که از قدیم به‌ثبت رسیده‌اند. از آن جمله است [[تن|تُن]]<ref>tone</ref> برای جرم، [[لیتر]]<ref>litre</ref> برای [[حجم]]. مقیاس‌های ویژ‌ه‌ای مثل قیراط متری نیز برای سنگ‌های قیمتی وضع شده است. | ||
پیشوندها. پیشوند‌هایی که با یکاهای متری به‌کار می‌روند عبارت‌اند از تِرا<ref>tera</ref> (T) یا میلیون میلیون‌برابر؛ گیگا<ref>giga</ref> (G) یا میلیارد (هزارمیلیون) برابر؛ مگا<ref>mega</ref> (M) میلیون‌برابر؛ کیلو<ref>kilo</ref> (K) هزاربرابر؛ هکتو<ref>hecto</ref> (h) صدبرابر؛ دکا<ref>deca</ref> (da) ده‌برابر؛ دسی<ref>deci</ref> (d) یک‌دهم؛ سانتی<ref>centi</ref> (c) یک‌صدم؛ میلی<ref>milli</ref> (m) یک‌هزارم؛ میکرو<ref>micro</ref> (μ) یک‌میلیونیم؛ نانو<ref>nano</ref> (n) یک‌میلیاردم؛ پیکو<ref>pico</ref> (p) یک‌تریلیونیم؛ فمتو<ref>femto</ref> (f) یک‌کادریلیونیم؛ و آتو<ref>atto</ref> (a) یک‌کنتیلیونیم. در قرن | '''پیشوندها'''. پیشوند‌هایی که با یکاهای متری به‌کار می‌روند عبارت‌اند از تِرا<ref>tera</ref> (T) یا میلیون میلیون‌برابر؛ [[گیگا]]<ref>giga</ref> (G) یا میلیارد (هزارمیلیون) برابر؛ [[مگا]]<ref>mega</ref> (M) میلیون‌برابر؛ کیلو<ref>kilo</ref> (K) هزاربرابر؛ هکتو<ref>hecto</ref> (h) صدبرابر؛ [[دکا]]<ref>deca</ref> (da) ده‌برابر؛ [[دسی]]<ref>deci</ref> (d) یک‌دهم؛ [[سانتی]]<ref>centi</ref> (c) یک‌صدم؛ میلی<ref>milli</ref> (m) یک‌هزارم؛ [[میکرو]]<ref>micro</ref> (μ) یک‌میلیونیم؛ [[نانو]]<ref>nano</ref> (n) یک‌میلیاردم؛ پیکو<ref>pico</ref> (p) یک‌تریلیونیم؛ فمتو<ref>femto</ref> (f) یک‌کادریلیونیم؛ و آتو<ref>atto</ref> (a) یک‌کنتیلیونیم. در قرن 19م، دستگاه متری در [[بریتانیا]] و ایالات متحدۀ امریکا قانونی بود. در 1965م، دولت بریتانیا با انتخاب اِس‌ای به منزلۀ دستگاه اصلی اوزان و مقادیر موافقت کرد، اما در 1978م، اجبار در این زمینه برداشته شد. در اکتبر 1995م، فروشگاه‌های بریتانیا برای معاملات مایعات، جز [[آبجو]]<ref>beer</ref>، [[شراب]]<ref>wine</ref> و [[شیر (خوراک)|شیر]]<ref>milk</ref>، و همچنین برای اندازه‌گیری طول به دستگاه متری پیوستند. در 1975م، قانون متری در ایالات متحدۀ امریکا به تصویب رسید. | ||
نسخهٔ ۱۰ آوریل ۲۰۲۴، ساعت ۲۳:۰۶
دستگاه متری (metric system)
دستگاهی برای اوزان و مقادیر. در قرن 18م، در فرانسه ایجاد شد و در قرن 19م، کشورهای دیگر آن را به رسمیت شناختند. در 1960م، گردهمایی بین‌المللی اوزان و مقادیر گزینش جهانیِ دستگاه بین‌المللی اصلاح شدۀ[۱] اِس‌ای (SI با تلفظ فرانسه) را با هفت «یکای مبنا» تصویب و پیشنهاد کرد: متر[۲] (m) برای طول، کیلوگرم[۳] (kg) برای جرم[۴]، ثانیه[۵] (s) برای زمان[۶]، آمپر[۷] (A) برای جریان الکتریکی، کلوین[۸] (k) برای دمای ترمودینامیکی، شمع[۹] (cd) برای شدت درخشندگی[۱۰]، و مول[۱۱] (mol) برای کمیت ماده.
یکاهای تکمیلی. دو یکای تکمیلی نیز به دستگاه اِس‌ای افزوده شده است که عبارت‌اند از رادیان[۱۲] (rad) و استرادیان[۱۳] (sr) برای اندازه‌گیری زاویه‌های تخت و فضایی. همچنین، یکاهای مشتق‌شده‌ای نیز به رسمیت شناخته شده‌اند که با ضرب و تقسیم سادۀ یکاهای مبنا و بدون وارد کردن عدد دیگری در عبارت بیان می‌شوند. یکای وات[۱۴] از آن جمله است.
یکاهای غیر اِس‌ای. برخی از یکاهای غیر اِس‌ای نیز، که به نحو مناسبی برقرار شده‌اند و رسمیت بین‌المللی پیدا کرده‌اند، با یکاهای اِس‌ای به‌کار می‌روند. از آن جمله‌اند دقیقه، ساعت، و روز برای اندازه‌گیری زمان. مضرب‌ها و اجزای یکاهای مبنا یا یکاهای مشتق‌شده نیز با نام‌هایی به‌کار می‌روند که از قدیم به‌ثبت رسیده‌اند. از آن جمله است تُن[۱۵] برای جرم، لیتر[۱۶] برای حجم. مقیاس‌های ویژ‌ه‌ای مثل قیراط متری نیز برای سنگ‌های قیمتی وضع شده است.
پیشوندها. پیشوند‌هایی که با یکاهای متری به‌کار می‌روند عبارت‌اند از تِرا[۱۷] (T) یا میلیون میلیون‌برابر؛ گیگا[۱۸] (G) یا میلیارد (هزارمیلیون) برابر؛ مگا[۱۹] (M) میلیون‌برابر؛ کیلو[۲۰] (K) هزاربرابر؛ هکتو[۲۱] (h) صدبرابر؛ دکا[۲۲] (da) ده‌برابر؛ دسی[۲۳] (d) یک‌دهم؛ سانتی[۲۴] (c) یک‌صدم؛ میلی[۲۵] (m) یک‌هزارم؛ میکرو[۲۶] (μ) یک‌میلیونیم؛ نانو[۲۷] (n) یک‌میلیاردم؛ پیکو[۲۸] (p) یک‌تریلیونیم؛ فمتو[۲۹] (f) یک‌کادریلیونیم؛ و آتو[۳۰] (a) یک‌کنتیلیونیم. در قرن 19م، دستگاه متری در بریتانیا و ایالات متحدۀ امریکا قانونی بود. در 1965م، دولت بریتانیا با انتخاب اِس‌ای به منزلۀ دستگاه اصلی اوزان و مقادیر موافقت کرد، اما در 1978م، اجبار در این زمینه برداشته شد. در اکتبر 1995م، فروشگاه‌های بریتانیا برای معاملات مایعات، جز آبجو[۳۱]، شراب[۳۲] و شیر[۳۳]، و همچنین برای اندازه‌گیری طول به دستگاه متری پیوستند. در 1975م، قانون متری در ایالات متحدۀ امریکا به تصویب رسید.