رستم، شهرستان
رستم، شهرستان (County) Rostam
واقع در نواحی شمال غربی استان فارس، به مرکزیت شهر مصیری. بنابر مصوبۀ دولت در تاریخ 7 فروردین 1387ش، ضمن تغییراتی داخلی در بخش رستمِ شهرستان ممسنی، این بخش از شهرستان ممسنی جدا شده و به شهرستان مستقلی ارتقاء یافته است. نام این شهرستان از یکی از طوایفِ اصلیِ ایل لر ممسنی (از شاخه‌های اصلی لر بزرگ)، رستم، گرفته شده است. منطقۀ ممسنی از پیش از ورود و قدرت گرفتن طوایف آریایی، جزو قلمرو عیلامی‌ها و مجاور مرکز قدرت آنها (انشان/انزان) بوده است. در دوره‌های تاریخی بعد و پس از قدرت‌یابی کوروش کبیر و پدرانش، این منطقه همچنان مجاور تختگاه پادشاهان هخامنشی بود. در دورۀ ساسانیان این نواحی همچنان اهمیت استراتژیک خود را حفظ کرد. از اواخر دورۀ ساسانی تا دورۀ صفویه، ممسنی جزو قلمرو امیران محلی، به نام شولان یا شول‌ها بود. از همین‌رو این مناطق در متون اسلامی متقدم، شولستان ذکر شده است. در فاصلۀ بین ۵۵۰ـ۸۲۷ق، اتابکان لر بزرگ یا هزاراسپیان که آنها نیز از امیران محلی بودند، بر بخش‌های اصلی شولستان حکومت می‌کردند. در تمام این مدت فرمانروایان محلی، باج‌گزار حکومت‌های مرکزی یا بزرگ‌تر ایران بودند. عناوین شول و شولستان تا انقراض صفویه باقی بود، اما به‌تدریج از میان رفت و نام ممسنی جای آن را گرفت. نام طایفۀ رستم برای نخستین‌بار در متن فرمانی از شاه طهماسب صفوی آمده است. در این فرمان، به سکونت طایفه‌های جاوید، بکش و رستم در شولستان اشاره شده است. از این دوره به بعد در هریک از سرزمین‌های طوایف لر ممسنی کلانتران محلی، تحت نظر حکومت مرکزی، حکم می‌راندند. طایفۀ رستم طی تاریخ چند صدسال اخیر مدام با حکومت مرکزی و طوایف دیگر (خاصه قشقایی‌ها) در جنگ و مناقشه بودند. در تقسیمات کشوری معاصر ایران تا تاریخی که در آغاز مقاله ذکر شد، روستاهای سکونتگاه طایفۀ رستم از توابع شهرستان ممسنی بوده است.
شهرستان رستم متشکل است از 2 بخش، 4 دهستان (با بیش از 180 روستای مسکونی) و 2 شهر: بخش مرکزی (مشتمل بر دهستان‌های رستمِ یک و رستمِ دو، به مرکزیت شهر مصیری)، و بخش سورنا[۱] (مشتمل بر دهستان‌های رستمِ سه و پشتکوهِ رستم، به مرکزیت شهر کوپن[۲]). روستاهای مصیری و کوپن به ترتیب در سال‌های 1387 و 1391ش به شهر ارتقاء یافته‌اند. براساس سرشماری سراسری سال 1395ش جمعیت شهرستان رستم 44,386نفر است؛ طبق اطلاعات مرکز آمار ایران و براساس سرشماری سال 1395ش، حدود 27درصد این مقدار شهرنشین و حدود 73درصد روستانشین و عشایر بوده‌اند. شهرستان رستم در نیمۀ جنوبی از شرق تا غرب با شهرستان ممسنی، در نواحی غربی و شمال غربیِ نیمۀ شمالی با شهرستان بویراحمد (در استان کهگیلویه و بویراحمد)، در شمال با شهرستان چرام (در استان کهگیلویه و بویراحمد)، و در نواحی غرب نیمۀ شمالی با شهرستان باشت (در استان کهگیلویه و بویراحمد) محدود شده است.
شهرستان رستم با حدود 1200کیلومترمربع وسعت، ارتفاع حدود 900متر (در مرکز آن) و آب و هوای معتدل و نیمه‌خشک در امتداد جنوبی رشته‌کوه‌های زاگرس واقع شده است. این شهرستان دارای سه جلگۀ بزرگ رستم یک، رستم دو و رستم سه است که با گذر رودخانه‌های فهلیان[۳] و تنگ شیو از میان آنها و با وجود چشمه‌سارهای متعدد، زمین‌های حاصلخیزی دارند. شهرستان رستم دارای کوه‌های بلند و برف‌گیر و گیاهان جنگلی، به‌ویژه درخت بلوط، است که دارای خواص خوراکی، درمانی و رنگرزی می‌باشد. این شهرستان از نظر گیاهان دارویی نیز بسیار غنی است. مردم این شهرستان همچنان که پیش‌تر نیز گفته شد، از اقوام لر ممسنی و شیعۀ دوازده‌امامی‌اند. شغل بیشتر آنها کشاورزی و دامداری و مهم‌ترین محصولاتشان گندم و برنج است.