جنگ داخلی افغانستان

عنوانی کلی برای جنگ‌های چهار دهه‌ی اخیر افغانستان. این عنوان عمدتاً برای جنگ‌هایی که پس از تشکیل دولت اسلامی افغانستان (1371ش) و با رهبری گلبدین حکمتیار و بعدها با میدان‌داری و سلطه‌ی طالبان رخ داده به کار می‌رود، اما زمینه‌ی این جنگ‌ها را از اواسط دهه‌ی 1350 شمسی باید بررسی کرد. به دنبال ایجاد حکومت جمهوری دموکراتیک افغانستان (8 اردیبهشت 1357ش) که با کودتای نظامی و حمایت مستقیم شوروی روی کار آمد، بیشتر نقاط افغانستان شاهد شورش مسلحانه علیه این حکومت شد. در دی 1358ش ارتش سرخ شوروی وارد افغانستان و متعاقبش گروه‌های مختلف مجاهدین افغان که دسته دسته با هم ائتلاف کرده بودند، با پشتیبانی آمریکا، عربستان، پاکستان، ایران و بسیاری کشورهای دیگر علیه شوروی و دولت افغانستان وارد جنگ شدند. شوروی نهایتاً در بهمن ۱۳۶۷ش قوای خود را از افغانستان خارج کرد، اما حکومت مورد حمایتش (با ریاست محمد نجیب‌الله) تا سه سال بعد در کابل حکومت کرد. با سقوط این دولت، احزاب سیاسی اصلی افغانستان در سال ۱۳۷۱ش در توافق پیشاور بر روی تأسیس دولت اسلامی افغانستان و تعیین یک دولت موقت به توافق رسیدند، اما گلبدین حکمتیار با این که به عنوان نخست‌وزیر دولت اسلامی انتخاب شده بود با آن به مخالفت پرداخت و با حمایت پاکستان بمباران کابل را آغاز کرد. از طرف دیگر گروه‌های مختلف مجاهدین افغان که هر کدام بخشی از حومه‌ی کابل را در تصرف خود داشتند وارد جنگ خونینی علیه یکدیگر شدند. در پاییز و زمستان ۱۳۷۳ش احمدشاه مسعود (وزیر دفاع دولت اسلامی) موفق شد بیشتر مخالفان را از کابل بیرون براند و آرامشی نسبی را بر پایتخت حاکم کند اما در همین زمان جنبش طالبان در قندهار شکل گرفت که علیه تمام گروه‌های مجاهدین افغان وارد جنگ شد.

طالبان در شهریور ۱۳۷۵ش با تصرف کابل حکومت "امارت اسلامی افغانستان" را تشکیل داد. پس از سقوط کابل، احمدشاه مسعود مخالفان طالبان را در ائتلاف شمال جمع‌آوری کرده و به جنگ علیه حکومت طالبان پرداخت. با وجود حمایت پاکستان و نیروهای القاعده از طالبان، بعد از حملات ۱۱ سپتامبر، امریکا با نیروهای ناتو وارد افغانستان شد و پس از عملیات‌های بلندمدتی حکومت از گروه‌های افراطی و بنیادگرای افغانی پس گرفته شد. بعد از تشکیل دولت "جمهوری اسلامی افغانستان"، به ریاست حامد کرزای، جنگ داخلی همچنان ادامه پیدا کرد و طالبان، شبکه‌ی حقانی و حزب اسلامی حکمتیار (به عنوان قدرتمندترین گروه‌های معارض) با دولت جدید افغانستان وارد جنگ شدند.

طی جنگ‌های داخلی افغانستان بیشتر از 2 میلیون افغانی کشته و بیش از 5 میلیون نیز به کشورهایی چون ایران و پاکستان مهاجرت کرده‌اند.