زاوه، شهرستان
زاوه، شهرستان (County) Zaveh
واقع در نواحی مرکزیِ نیمۀ شرقی استان خراسان رضوی، به مرکزیت شهر دولت‌آباد. در نیمۀ دوم سال 1387ش بنابر مصوبۀ هیأت دولت در جلسۀ 28 مهر 1387ش، با انتزاع بخش جلگۀ زاوه و روستاها و مناطقی از شهرستان تربت حیدریه، تشکیل شده است. تاریخچۀ این شهرستان ذیل تاریخ تربت حیدریه قابل بررسی است. واژۀ زاوه که با کلمات زاو، زو، زوه، زاوين، زاب، زابه و زابين (همگی در ارتباط با دریا و زمین و جلگۀ پرآب) از يک خانواده است، نام قدیم تربت حیدریه، و همچنین یکی از دهستان‌ها و روستاهای شهرستان کنونی زاوه است. نام زاوه به احتمال از اواخر سدۀ 8 یا اوائل سدۀ 9ق، به خاطر حضور قطب‌الدین حیدر و مزار او در این شهر به‌تدریج به تربت قطب‌الدین حیدر، بعدها تربت حیدری و سرانجام به تربت حیدریه تغییر یافته است. در نخستین تقسیمات کشوری زاوه از دهستان‌ها و سپس یکی از بخش‌های شهرستان تربت حیدریه بوده، تا این‌که در سال 1387ش به شهرستان ارتقاء یافته است. شهرستان زاوه متشکل است از 2 بخش، 4 دهستان (با بیش از 70 روستای مسکونی) و 2 شهر: بخش مرکزی (مشتمل بر دهستان‌های زاوه و صفائیه، به مرکزیت شهر دولت‌آباد)، بخش سلیمان (مشتمل بر دهستان‌های ساق و سلیمان، به مرکزیت شهر چخماق). بخش و دهستان سليمان از روی اسم يکی از برادران امام رضا، مشهور به شاه سلطان سلیمان، که در این منطقه مدفون است نام‌گذاری شده. روستای چخماق در سال 1400ش دارای ادارات و تأسیسات شهری شده است. براساس سرشماری سراسری سال 1395ش جمعیت شهرستان زاوه 67,695نفر است؛ طبق اطلاعات مرکز آمار ایران و براساس سرشماری مذکور، نزدیک به 14درصد ساکنان شهرستان شهرنشین و حدود 82درصد روستانشین بوده‌اند. شهرستان زاوه در شمال با شهرستان فریمان، در شرق شمالی با شهرستان تربت جام، در شرق با شهرستان باخرز، در جنوب شرقی با شهرستان خواف، در جنوب با شهرستان رشتخوار، و در غرب و شمال غربی با شهرستان تربت حیدریه محدود شده است.