سامان، شهرستان
سامان، شهرستان (County) Saman
| سامان، شهرستان | |
|---|---|
| کشور | پرونده:Flag of Iran.svg ایران |
| استان | چهارمحال و بختیاری |
| بخش | مرکزی، و زاینده‌رود |
| جمعیت | 34,616نفر (1395ش) |
| موقعیت | شمال شرقی استان چهارمحال و بختیاری |
| نوع اقلیم | آب‌وهوای معتدل کوهستانی و نیمه‌خشک |
| ارتفاع از سطح دریا | حدود 2000متر |
| تولیدات و صنایع مهم | بادام، هلو، گردو، انگور و غلات؛ صنعت گردشگری |
| برخی بناهای مهم | پل‌های تاریخی زمان‌خان، کاهکش و هوره؛ مسجد جامع سامان؛ حمام ملارحیم؛ قلعۀ هوره |
| نام لاتین | Saman |
| شهر ها و آبادی های مهم | سامان |
واقع در شمال شرقی استان چهارمحال و بختیاری، به مرکزیت شهر سامان. در اواخر سال 1391ش، براساس مصوبۀ هیأت دولت در تاریخ 29 آذر 1391ش، ضمن تغییرات و اصلاحاتی در بخش سامان و انتزاع آن از شهرستان شهرکرد، ایجاد شده است. در فرهنگ‌های لغت یکی از معانی سامان، شهر و قصبه و دیه ذکر شده و این معنا با توجه به وجود آبادی‌های پرشماری در ایران به این نام، به احتمال زیاد در مورد شهر و شهرستان سامان چهارمحال و بختیاری نیز مصداق دارد. وجود قلعه‌های متعدد در نواحی مختلف شهرستان و منابع مکتوب و شفاهی، گواه بر این است که در چند سدۀ اخیر و از زمان صفویه برخی آبادی‌های مهم سامان توسط طوایف ایل قشقایی ایجاد شده‌اند. سامان پیش از تاریخ معاصر جزو بلوک چهارمحالِ اصفهان، در نخستین تقسیمات معاصر کشوری (زمان رضاشاه) تا سال 1332ش تابع شهرستان شهرکرد و بختیاری و در استان اصفهان، و از این سال جزو فرمانداری مستقل بختیاری و چهارمحال بود. از سال 1347ش با ارتقاء سامان به شهر، منطقۀ سامان بخشی در گسترۀ فرمانداری بختیاری و چهارمحال بود. از سال 1352ش با تشکیل استان چهارمحال و بختیاری، سامان یکی از بخش‌های شهرستان شهرکرد بود. و نهایتاً در سال 1391ش این بخش با انتزاع از شهرستان شهرکرد به شهرستان مستقلی ارتقاء یافت.
شهرستان سامان متشکل است از 2 بخش، 4 دهستان (با 23 روستای مسکونی) و 2 شهر: بخش مرکزی (مشتمل بر دهستانهای سامان و چما[۱]، به مرکزیت شهر سامان)، و بخش زاینده‌رود (مشتمل بر دهستانهای زرین و هوره[۲]، به مرکزیت شهر هوره). روستای هوره در اواخر سال 1397ش با تأسیس شهرداری به شهر ارتقاء یافته است. براساس سرشماری سراسری سال 1395ش، جمعیت شهرستان سامان 34,616نفر و از این مقدار حدود 60درصد ساکن نقاط روستایی و بیش از 40درصد ساکن شهر سامان بوده‌اند. شهرستان سامان در جنوب با شهرستان شهرکرد، در غرب با شهرستان بن، در شمال با شهرستان چادگان (در استان اصفهان)، در شرق با شهرستان تیران و کرون (استان اصفهان)، و در شرق جنوبی با شهرستان لنجان (استان اصفهان) محدود شده است.
سامان با حدود 460کیلومترمربع وسعت کوچک‌ترین شهرستان چهارمحال و بختیاری و ارتفاع آن از سطح دریا حدود 2000متر است. منطقه‌ای کوهستانی است (در ارتفاعات فرعی زاگرس جنوبی) که جنوب و غرب آن توسط بلندی احاطه شده و در جنوب غربی آن تنگه‌ای بین دو رشته‌کوه وجود دارد. رودخانۀ زاینده‌رود در نیمۀ جنوبی شهرستان و در شمال شهر سامان جریان دارد و از لحاظ اقلیمی این شهرستان دارای آب‌وهوای معتدل کوهستانی، با زمستان‌های سرد و تابستان‌های معتدل، و از لحاظ بارندگی جزو مناطق نیمه‌خشک است. شهرستان سامان به دلیل عبور زاینده‌رود از آن و شرایط خاص اقلیمی و جغرافیایی از مهم‌ترین قطب‌های باغداری و گردشگری استان چهارمحال و بختیاری و ایران است. وجود هتل‌ها، مسافرپذیرها و مجتمع‌های متعدد گردشگری در مناطق خوش آب‌وهوا و خوش‌منظره، این شهرستان را به منطقه‌ای توریستی در سرتاسر فصول سال تبدیل کرده است. به این ترتیب اقتصاد مردم این شهرستان برپایۀ مشاغل مربوط به صنعت گردشگری و کشاورزی می‌چرخد و جز این شمار زیادی از جمعیت شهرستان (به صورت مشاغل خانگی) به بافت قالی و گلیم مشغول هستند. مهم‌ترین محصولات باغی و کشاورزی سامان بادام، هلو، گردو، انگور و غلاتند و این شهرستان رتبۀ نخست کشور را در تولید بادام دارد و گونه‌ای از بادام این شهرستان (بادام مامایی) مرغوب‌ترین بادام جهان است. محصولات باغی شهرستان سامان به صورت خشکبار به کشورهای دیگر صادر می‌شوند. به دلیل دره بودن بیشتر معبر رودخانۀ زاینده‌رود در سامان، آب اراضی زراعی این شهرستان از طریق چشمه‌ها و قنوات تأمین می‌گردد. مردم سامان شیعۀ دوازده‌امامی و ترک قشقایی هستند و علاوه بر این به زبان فارسی نیز سخن می‌گویند.
چند پل کهن بر روی زاینده‌رود (از جمله پل‌های زمان‌خان، کاهکش و هوره) از آثار دورۀ صفوی، مسجد جامع سامان متعلق به دورۀ قاجار، حمام ملارحیم مربوط به دورۀ قاجار در شهر سامان و قلعۀ هوره مربوط به دورۀ قاجار در شهر هوره از جمله آثار تاریخی شهرستان سامان هستند که بعضاً در زمرۀ آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌اند.