شانسی

شانْسی (Shanxi)

شانْسي

استانی در شمال چین، با ۱۵۷,۱۰۰ کیلومتر مربع مساحت و ۳۱,۰۹۰,۰۰۰ نفر جمعیت (۱۹۹۶). از شمال به مغولستان داخلی، از شرق به هبی، از جنوب به هِنان، و از غرب به شاآنسی محدود است. شهر تی‌یوآن مرکز آن است. شانسی از غرب و جنوب به رود هوانگ‌هو محدود شده است، که آن را از استان‌‌های شاآنسی و هنان جدا می‌کند؛ در شمال استان، دیوار بزرگ چین قرار دارد که آن را از مغولستان داخلی جدا می‌کند؛ در شرق نیز کوه‌های تای‌هانگ، بین استان‌های شانسی و هبی، واقع شده‌اند. رود فن‌ هه، ریزابۀ‌ اصلی هوانگ‌هو در شانسی است، که در امتداد گسلی از شمال به جنوب در مرکز استان جریان دارد. این درّه ناحیۀ مهم مسکونی است که تی‌یوآن، مرکز استان، در آن قرار دارد. شهر مهم دیگر آن داتونگ است. اگرچه شانسی بخشی از کانون فرهنگ چین را تشکیل می‌دهد، نزدیکی آن به مرز شمالی، آن را دربرابر حملۀ دشمنان آسیب‌پذیر کرده بود و مدت‌ها زیر سلطۀ سلسله‌های وحشی قرار داشت. در زمان حکومت سلسلۀ ویی‌ شمالی (۳۸۶‌ـ‌۵۳۵‌م)، داتونگ مرکز مهم فرهنگ بودایی بود. این استان پایگاه شورش بر ضد سلسلۀ تانگ در آغاز قرن ‌۹م بود، و تا ۹۷۹‌‌م، زمان حکومت امپراتور دوم سلسلۀ سونگ، با بقیۀ بخش‌های چین متحد شد. سپس بخشی از قلمرو سلسله‌های لیائو (۹۴۵‌ـ‌‌۱۱۲۵‌م) و جین یا ختن (۱۱۲۲‌ـ‌۱۲۳۴)، و امپراتوری مغول شد. شانسی در ۱۹۰۰، یکی از پایگاه‌های قیام مشت‌زنان بود و تعداد زیادی خارجی و چینی مسیحی در این استان کشته شدند. در انقلاب چین (۱۹۱۱)، یان شی‌شان، فرماندۀ نظامی چینی، کنترل استان را در دست گرفت، و صنعت زغال‌سنگ شانسی و احداث شبکۀ راه‌آهن را آغاز کرد.

 

---