ابوموسی اشعری، عبدالله بن قیس ( ـ۴۴ق)
ابوموسی اَشْعَری، عبدالله بن قیس ( ـ۴۴ق)
صحابی حضرت رسول (ص) و از فاتحان اسلام. اصل او از یمن بود و به طایفۀ اشعر، از قبایل یمانی، نسب می‌برد. می‌گویند در مکه اسلام آورد و با مسلمانان به حبشه هجرت کرد. اما با توجه به منابع، این سخن جای تردید دارد. به نظر می‌رسد قدمت اسلام‌آوردن او در مکه و فضیلت هجرت به حبشه با هدف ایجاد سابقه در اسلام برای او درست شده باشد. به احتمال زیاد ابوموسی در سال هفتم هجری به مدینه رفته و اسلام آورده و ورود او با بازگشت مسلمانان از حبشه همراه بوده است. پیامبر (ص) در ۱۰ق، پیش از حجة‌الوداع، ابوموسی را به حکومت برخی از نقاط یمن گماشت. پس از رحلت حضرت رسول (ص) از سوی عمر والی بصره شد و اهواز و اصفهان را فتح کرد. مورخان در مورد فتح نهاوند (ماه‌دینار)، ری، قم، کاشان، و دینور به دست ابوموسی اختلاف نظر دارند، اما همکاری وی با دیگران در گشودن این شهرها مسلم است. ابوموسی در دورۀ حکومت عثمان نیز مدتی والی بصره و کوفه بود. هنگامی که حضرت علی (ع) به خلافت برگزیده شد ابوموسی او را همراهی نکرد و مردم را از بیعت با وی بازداشت. امام علی (ع) فرمان عزل او را صادر کرد و مالک اشتر او را از کوفه بیرون راند. علت شهرت ابوموسی اشعری در تاریخ اسلام نقش مهم او در قضیۀ حکمیت است؛ او در امر حکمیت فریب عمروعاص را خورد و از عوامل انتقال خلافت به بنی‌امیه شناخته شد (← امام علی (ع)؛ صفّین، واقعه). ابوموسی در اواخر عمر به کوفه بازگشت. ابوموسی اشعری مردی ضعیف‌النفس و دورو بود. در بسیاری از موضوعات از پیامبر (ص) حدیث روایت کرده است.