مقبره خواجه علی صفی
مقبرۀ خواجه علی صفی | |
---|---|
نام فارسی | مقبرۀ خواجه علی صفی |
کشور | ایران |
استان | قم |
موقعیت | انتهای خیابان چهارمردان (انقلاب کنونیِ) قم، جنب گلزار شهدا |
کاربری | فرهنگی |
مشخصات معماری | بنایی با نمای بیرونی دوازدهضلعی |
زمان ساخت | اواخر قرن 8ق |
یکی از سه آرامگاه موسوم به گنبد سبز، در شهر قم، متعلق به اواخر قرن 8ق. این بقعهها در انتهای خیابان چهارمردان (خیابان انقلاب کنونیِ) قم، جنب گلزار شهدا و در بخش شرقی شهر، درون باغی کوچک موسوم به «باغ گنبد سبز» قرار دارند. تزئینات این بنا که انواع تکنیکهای گچبری در آن به کار رفته، از گنبد سلطانیه تأثیر گرفته و نوع آجرچینی منظم و متحدالشکل و طرحهای بسیار زیبایی از شمسه و اسپرهای کار شده و کتیبههای به خط ثلث یا کوفی با گچبری برجستۀ سفیدرنگ و زمینۀ لاجوردی با نقوش اسلیمی میان دو حاشیۀ نقش و نگار شده و در ادامه طاقنماها و درگاههایی چندگانه که به صورت قرینه و مقرنس گشته، حاکی از شیوههای متنوع گچبری چندرنگ است و قسمتهایی از آن توسط شمسهای عظیم با گرهبندیهای متعدد تزئین یافته که همۀ آنها نمونههایی بسیار زیبا و بدیع از نوع هنر معماری، ذوق و سلیقۀ گچبری و رنگآمیزی هنرمندان قمی در آن زمان به نمایش میگذارد.
این بنا که در میان دو بقعۀ دیگر قرار دارد، مدفن خواجه جمالالدین علی صفی (دومین فرمانروای خاندان علی صفی) و فرزند و برادر اوست. بنایی چندضلعی با گنبد هرمی مزین با کاشیهای سبزرنگ است. بنای مقبره از بیرون، دوازدهضلعی منتظمی است که هر ضلع آن را طاقنمایی به عرض 2.40 و ارتفاع 7 متر زینت میدهد. نمای داخلی بنا هشتضلعی و از این حیث مانند گنبد خواجه اصیلالدین است و چون بقعۀ پیشین به علت رسوبات پیرامونی، کف آن از زمینهای مجاور پایینتر قرار دارد. پایههای اصلی بنا، هرههای پیشآمدهای است که به صورت راستهچین کار شده است. بر فراز این قسمت، جرزهای دوازدهضلعی بنا آغاز میشوند که حد فاصل هریک از آنها را نیز طاقنمایی در بر گرفته است. این طاقنماها محاط در قاب مستطیلی تا ارتفاع 7 متری ادامه مییابند. در چهارجهت اصلی، نورگیرهایی تعبیه شده که در گذشته با مشبکهای گچی مزین بودهاند. ورودی این بنا از جبهۀ شمالی است. در تزئینات داخلی این بنا نیز چون بنای پیشین بر فراز طاقنماها کتیبهای سراسری قرار دارد. نمای داخل گنبد، از دو بنای دیگر سالمتر است و از حیث رنگآمیزی از بهترین آثار دورۀ ایلخانی به شمار میآید. گنبد این بنا از نوع دوپوش شانزدهترکی است که بر روی بخش انتهایی استوانۀ شانزدهضلعی قرار گرفته است. از مفاد یکی از کتیبههای این بقعه چنین مستفاد میشود که سه نفر در آن مدفونند؛ خواجه جمالالدین علی صفی (فرمانروای قم و بانی بقعۀ خواجه اصیلالدین)، امیر جلالالدین (نسبت او با این خاندان به درستی مشخص نیست) و نفر سوم خواجه عمادالدین محمود قمی (یکی دیگر از فرزندان خواجه علی صفی، بزرگ این خاندان).