تربت جام، شهرستان: تفاوت میان نسخه‌ها
Mohammadi2 (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۵ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{الگو: جعبه اطلاعات شهر ایران | {{الگو: جعبه اطلاعات شهر ایران | ||
| نام فارسی = | | نام فارسی = | ||
|نام لاتین = | |نام لاتین =Torbat-e Jam | ||
| نام قدیمی = | | نام قدیمی = | ||
| نام دیگر = | | نام دیگر = | ||
| استان = خراسان رضوی | | استان = خراسان رضوی | ||
| شهرستان = | | شهرستان = | ||
| بخش = مرکزی، | | بخش = مرکزی، پوزگان، نصرآباد و پایین جم | ||
| موقعیت = | | موقعیت = شرق استان خراسان رضوی | ||
| جمعیت = | | جمعیت = 267,671نفر (1395ش) | ||
| نوع اقلیم = نسبتاً معتدل | | نوع اقلیم = نسبتاً معتدل و خشک | ||
| ارتفاع از سطح دریا = | | ارتفاع از سطح دریا = | ||
| تولیدات و صنایع مهم = | | تولیدات و صنایع مهم = گندم، جو، پنبه، چغندرقند، زعفران، زیره سبز و خربزه | ||
| برخی بناهای مهم = | | برخی بناهای مهم = | ||
| شهر ها و آبادی های مهم = | | شهر ها و آبادی های مهم = تربت جام، احمدآباد صولت، نصرآباد، نیل‌شهر و سمیع‌آباد | ||
}}تربت جام، شهرستان (County) Torbat-e Jam | |||
[[پرونده:14114500- 10.jpg|بندانگشتی|نقشۀ تقسیمات شهرستان تربت جام براساس دهستان‌ها- شهرها به صورت نقاط زرد بر روی نقشه مشخص شده‌اند.[[File:14114500.jpg|thumb|مزار شيخ احمد جام، در شهر تربت جام]]]] | |||
شهرستانی در شرق استان [[خراسان رضوی، استان|خراسان رضوی]] مشتمل بر بخش‌های مرکزی، پوزگان، نصرآباد و پایین جم با مرکزیت اداری [[تربت جام، شهر|شهر تربت جام]]. از شمال به شهرستان‌های صالح‌آباد و [[مشهد، شهرستان|مشهد]] و [[فریمان، شهرستان|فریمان]]، از غرب به [[زاوه، شهرستان|شهرستان زاوه]]، از جنوب به شهرستان‌های [[باخرز، شهرستان|باخرز]] و [[تایباد، شهرستان|تایباد]]، و از شرق به کشور [[افغانستان]] محدود است. نواحی جنوبی آن را جلگۀ آبرفتی جامرود تشکیل داده و رودخانۀ فصلی [[جامرود، رودخانه|جامرود]] و همچنین رود مرزی [[هریرود]] عمده‌ترین رودخانه‌های آن به‌شمار می‌آیند. کوه‌های سیاه‌چوبی، کِلِیْلاق، عبدل‌آباد در جنوب آن امتداد دارند و در مغرب آن، کوه بیزَگ/ بیزَک که دنبالۀ کوهستان [[بینالود]] است، دشت باخرز را از دشت جام جدا می‌کند. اقلیم این شهرستان نسبتاً معتدل و جمعیت آن 267,671نفر است (1395ش). از نظر بارندگی جزء نواحی خشک محسوب می‌شود. مهم‌ترین آبادی‌های آن غیر از تربت جام عبارتند از احمدآباد صولت، نصرآباد، نیل‌شهر و سمیع‌آباد. راه اصلی مشهد-تربت‌جام-تایباد و راه فریمان به سمیع‌آباد شبکۀ راه‌های ارتباطی این شهرستان را تشکیل می‌دهند. آبیاری این شهرستان عمدتاً از قنات‌ها و چاه‌های متعددی تأمین می‌شود که در نقاط مختلف آن حفر شده است. دامداری، کشاورزی، و قالی‌بافی مهم‌ترین فعالیت اقتصادی آن محسوب می‌شود. گندم، جو، پنبه، چغندرقند، زعفران، زیره سبز و خربزه مهم‌ترین محصولات کشاورزی شهرستان است. اکثریت جمعیت شهرستان را پیروان مذهب سنی حنفی تشکیل می‌دهند. مردم شهرستان به زبان فارسی (گویش تربتی) سخن می‌گویند. | |||
'''تاریخچه''' | |||
<br/> <!--14114500--> | آبادی تربت جام که از مقبرۀ [[شیخ جام، شهاب الدین احمد (نامق ۴۴۰ـ سعدآباد جام ۵۳۶ق)|شیخ احمد جام]] نام گرفته است، در سده‌های اولیۀ اسلامی در حوالی شهر قدیمی پوزگان یا بوزجان ساخته شد و از ۵۴۳ش رو به توسعه و ترقی نهاد. نام این منطقه در منابع دورۀ اسلامی به صورت جام و معرب آن، زام، ذکر شده است. در این دوره تا سده‌های میانی، جام ابتدا قصبه و بعد دهستانی در خراسان بود و به‌تدریج از اواسط سدۀ 6ق با گسترش و رونق آن به ولایتی با آبادی‌های پرشمار تبدیل شد. ظاهراً تا قرن 9ق بوزجان، مرکز این ولایت بوده و تربت جام از روستاهای آن به‌شمار می‌آمده است. از قرن دهم به بعد، تربت جام به عنوان شهر و مرکز ولایت جام ذکر شده است. قوم [[مغول|مغول]] در سدۀ 7ق و در سده‌های 10 تا 12ق [[ازبک|ازبک]]<nowiki/>ها و [[افغان|افغان]]<nowiki/>ها بارها به این ولایت حمله کرده و آسیب‌های فراوان به آن رساندند. با این‌حال در بسیاری از یورش‌ها نیز (از جمله در حملۀ [[تیمور گورکان]]) به دلیل مزار شیح احمد جام و حضور صوفیه از خرابی‌ها برکنار ماند. در نخستین تقسیمات کشوری دورۀ معاصر (1316ش)، بخش جام و فریمان جزو شهرستان مشهد، و جام، مرکز آن بخش بود. در سال 1331ش شهرستان جام و باخرز مشتمل بر بخش‌های حومه، باخرز و زورآباد (جنت‌آباد) تشکیل شد. پس از سال 1355ش، بخش باخرز تبدیل به شهرستان تایباد شد. و نهایتاً در سال 1397ش بخش صالح‌آباد از تربت جام جدا و به شهرستان تبدیل شد. | ||
----<br/> <!--14114500--> | |||
[[Category:جغرافیای ایران]] [[Category:خراسان رضوی]] | [[Category:جغرافیای ایران]] [[Category:خراسان رضوی]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۹ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۹:۴۰
| تربت جام، شهرستان | |
|---|---|
| کشور | پرونده:Flag of Iran.svg ایران |
| استان | خراسان رضوی |
| بخش | مرکزی، پوزگان، نصرآباد و پایین جم |
| جمعیت | 267,671نفر (1395ش) |
| موقعیت | شرق استان خراسان رضوی |
| نوع اقلیم | نسبتاً معتدل و خشک |
| تولیدات و صنایع مهم | گندم، جو، پنبه، چغندرقند، زعفران، زیره سبز و خربزه |
| نام لاتین | Torbat-e Jam |
| شهر ها و آبادی های مهم | تربت جام، احمدآباد صولت، نصرآباد، نیل‌شهر و سمیع‌آباد |
تربت جام، شهرستان (County) Torbat-e Jam
شهرستانی در شرق استان خراسان رضوی مشتمل بر بخش‌های مرکزی، پوزگان، نصرآباد و پایین جم با مرکزیت اداری شهر تربت جام. از شمال به شهرستان‌های صالح‌آباد و مشهد و فریمان، از غرب به شهرستان زاوه، از جنوب به شهرستان‌های باخرز و تایباد، و از شرق به کشور افغانستان محدود است. نواحی جنوبی آن را جلگۀ آبرفتی جامرود تشکیل داده و رودخانۀ فصلی جامرود و همچنین رود مرزی هریرود عمده‌ترین رودخانه‌های آن به‌شمار می‌آیند. کوه‌های سیاه‌چوبی، کِلِیْلاق، عبدل‌آباد در جنوب آن امتداد دارند و در مغرب آن، کوه بیزَگ/ بیزَک که دنبالۀ کوهستان بینالود است، دشت باخرز را از دشت جام جدا می‌کند. اقلیم این شهرستان نسبتاً معتدل و جمعیت آن 267,671نفر است (1395ش). از نظر بارندگی جزء نواحی خشک محسوب می‌شود. مهم‌ترین آبادی‌های آن غیر از تربت جام عبارتند از احمدآباد صولت، نصرآباد، نیل‌شهر و سمیع‌آباد. راه اصلی مشهد-تربت‌جام-تایباد و راه فریمان به سمیع‌آباد شبکۀ راه‌های ارتباطی این شهرستان را تشکیل می‌دهند. آبیاری این شهرستان عمدتاً از قنات‌ها و چاه‌های متعددی تأمین می‌شود که در نقاط مختلف آن حفر شده است. دامداری، کشاورزی، و قالی‌بافی مهم‌ترین فعالیت اقتصادی آن محسوب می‌شود. گندم، جو، پنبه، چغندرقند، زعفران، زیره سبز و خربزه مهم‌ترین محصولات کشاورزی شهرستان است. اکثریت جمعیت شهرستان را پیروان مذهب سنی حنفی تشکیل می‌دهند. مردم شهرستان به زبان فارسی (گویش تربتی) سخن می‌گویند.
تاریخچه
آبادی تربت جام که از مقبرۀ شیخ احمد جام نام گرفته است، در سده‌های اولیۀ اسلامی در حوالی شهر قدیمی پوزگان یا بوزجان ساخته شد و از ۵۴۳ش رو به توسعه و ترقی نهاد. نام این منطقه در منابع دورۀ اسلامی به صورت جام و معرب آن، زام، ذکر شده است. در این دوره تا سده‌های میانی، جام ابتدا قصبه و بعد دهستانی در خراسان بود و به‌تدریج از اواسط سدۀ 6ق با گسترش و رونق آن به ولایتی با آبادی‌های پرشمار تبدیل شد. ظاهراً تا قرن 9ق بوزجان، مرکز این ولایت بوده و تربت جام از روستاهای آن به‌شمار می‌آمده است. از قرن دهم به بعد، تربت جام به عنوان شهر و مرکز ولایت جام ذکر شده است. قوم مغول در سدۀ 7ق و در سده‌های 10 تا 12ق ازبک‌ها و افغان‌ها بارها به این ولایت حمله کرده و آسیب‌های فراوان به آن رساندند. با این‌حال در بسیاری از یورش‌ها نیز (از جمله در حملۀ تیمور گورکان) به دلیل مزار شیح احمد جام و حضور صوفیه از خرابی‌ها برکنار ماند. در نخستین تقسیمات کشوری دورۀ معاصر (1316ش)، بخش جام و فریمان جزو شهرستان مشهد، و جام، مرکز آن بخش بود. در سال 1331ش شهرستان جام و باخرز مشتمل بر بخش‌های حومه، باخرز و زورآباد (جنت‌آباد) تشکیل شد. پس از سال 1355ش، بخش باخرز تبدیل به شهرستان تایباد شد. و نهایتاً در سال 1397ش بخش صالح‌آباد از تربت جام جدا و به شهرستان تبدیل شد.