بوئین میاندشت، شهرستان

بوئین میاندشت، شهرستان
کشور	ایران
استان	اصفهان
بخش	مرکزی و کرچمبو
جمعیت	24,163نفر (1395ش)
موقعیت	غرب نواحی مرکزی ایران و غرب استان اصفهان
نوع اقلیم	معتدل کوهستانی و نیمه‌خشک
ارتفاع از سطح دریا	۲,۴۱۰متر (مرکز شهرستان)
تولیدات و صنایع مهم	گندم و جو و سایر غلات و حبوبات، گیاهان علوفه‌ای، سیب‌زمینی، گردو، بادام، گوشت و فرآورده‌های لبنی
برخی بناهای مهم	قلعۀ تاریخی هژبرپور
نام لاتین	Buin Miandasht
شهر ها و آبادی های مهم	شهرهای بوئین میاندشت و افوس

نقشۀ تقسیمات شهرستان براساس دهستان‌ها؛ شهرها بر روی نقشه به صورت نقاط متراکم زرد مشخص شده‌اند.

بوئین میاندشت، شهرستان (County) Buin Miandasht

واقع در غرب نواحی مرکزی ایران و غرب استان اصفهان، به مرکزیت اداری شهر بوئین میاندشت. در این اسم، بوئین را به معنای انبار دانسته‌اند و وجه تسمیۀ میاندشت نیز به خاطر واقع بودن آن در میان دشت است. اگرچه قدمت منطقۀ بوئین و میاندشت به چندهزار سال پیش برمی‌گردد، اما پیشینۀ آبادی‌های کنونی آن و استعمال نام‌های بوئین و میاندشت نهایتاً به دو-سه سدۀ اخیر می‌رسد. این منطقه در طول دورۀ سده‌های اسلامی بخشی از منطقۀ تاریخی فریدن بوده است. در دورۀ شاه عباس اول شمار نسبتاً زیادی از ارامنه و گرجی‌ها به این منطقه، از جمله بوئین و میاندشت کوچانده شدند. هم به این خاطر و هم به دلیل واقع بودن روستاهای منطقۀ مورد نظر در نواحی بین شهرستان‌های فارس‌نشین اصفهان و استان‌های لرنشین (لرستان و چهارمحال و بختیاری)، به‌علاوۀ سکونت شماری از ترک‌های قزلباش، از دورۀ صفویه تاکنون ترکیبی از اقوام فارس، لر، ترک، ارمنی و گرجی در آنجا زندگی می‌کنند. فریدن تا پیش از دورۀ رضاشاه بخشی از ولایت بختیاری بود. در سال‌های ابتدایی سدۀ 14ش از بلوکات اصفهان ذکر شده؛ در اولین تقسیمات کشوری دورۀ رضاشاه (1316ش) شهرستان فریدن یکی از شهرستان‌های هفتگانۀ استان دهم (شاملِ اصفهان، یزد و شهرکرد) بود؛ در این دوره آبادی‌های منطقۀ بوئین و میاندشت، در قالب چند دهستان، از توابع شهرستان فریدن بوده است؛ در تابستان 1368ش بخش بویین و میاندشت به مرکزیت شهر بویین و میاندشت (از ترکیب 4 دهستان) در تابعیت شهرستان فریدن ایجاد شد؛ و نهایتاً در سال 1392ش با انتزاع بخش مذکور از شهرستان فریدن، به شهرستان ارتقاء یافت.

شهرستان بوئین میاندشت متشکل است از 2 بخش، 5 دهستان (با نزدیک به 40 روستای مسکونی) و 2 شهر: بخش مرکزی (مشتمل بر دهستان‌‌های ییلاق، سردسیر و گرجی، و شهرهای بوئین میاندشت و افوس به مرکزیت شهر بوئین میاندشت)، و بخش کرچمبو (مشتمل بر دهستان‌های کرچمبوی شمالی و کرچمبوی جنوبی، به مرکزیت روستای نوغان). براساس سرشماری سراسری سال 1395ش، جمعیت شهرستان بوئین میاندشت 24,163نفر بوده است، که از این مقدار بیش از 56درصد ساکن دو شهر شهرستان و نزدیک به 44درصد روستانشینانند. بوئین میاندشت در اوائل دهۀ 1350ش و افوس در سال 1375ش دارای ادارات شهری شده است. از شمال با شهرستان‌ خوانسار، از شرق با شهرستان فریدن، از جنوب با شهرستان فریدون‌شهر، و از غرب با شهرستان الیگودرز (استان لرستان) محدود شده است.

شهرستان بوئین میاندشت با وسعتی در حدود 1,020کیلومترمربع و ارتفاع ۲,۴۱۰متر (در مرکز آن) در دامنه‌های شرقی کوهستان زاگرس مرکزی واقع شده است. این شهرستان ترکیبی از مناطق کوهستانی، کوهپایه‌ای و دشت، و برخی آبادی‌های آن از مرتفع‌ترین آبادی‌های ایرانند. از لحاظ اقلیمی جزو مناطق معتدل کوهستانی و از لحاظ بارندگی جزو مناطق نیمه‌خشک است. با این‌حال این شهرستان به دلیل منابع آبی سطحی و زیرزمینی غنی و خاک مناسب دارای حاصلخیزترین زمین‌های کشاورزی در سطح کشور است. رودهای دائمی و فصلی این شهرستان ریزابه‌ها و سرچشمه‌های رودهای زاینده‌رود و قمرودند. از چشم‌اندازهای طبیعی شهرستان بوئین میاندشت به سد و سرچشمۀ افوس، تفرجگاه نوغان، بیشه‌زار پیلستون، تفرجگاه آغچه، آبشار نوغان، تفرجگاه دره‌حوض، دشت لاله‌های واژگون ماهورستان، پارک جنگلی محلۀ بوئین، پارک جنگلی محلۀ میاندشت و سد و سرچشمۀ آغچه می‌توان اشاره کرد. مردم شهرستان شیعۀ دوازده‌امامی‌اند و جز زبان‌های لری، ترکی، ارمنی و گرجی، عموماً به زبان فارسی سخن می‌گویند. نزدیک به یک‌درصد از مردم شهرستان را نیز مسیحیان ارمنی تشکیل می‌دهند. بیشتر مردم بوئین میاندشت از طریق کشاورزی و دامپروری امرار معاش می‌کنند و مهم‌ترین تولیدات آنها گندم و جو و سایر غلات و حبوبات، گیاهان علوفه‌ای، سیب‌زمینی، گردو، بادام، گوشت و فرآورده‌های لبنی است.

قلعۀ تاریخی هژبرپور با قدمت 400ساله واقع در روستای تخماقلو، حسینیۀ قدیمی بوئین میاندشت با قدمت 300ساله،‌ حمام تاریخی بوئین میاندشت مربوط به دورۀ قاجار، کلیسای روستای زرنه مربوط به دورۀ قاجار، و حمام تاریخی روستای کرچ مربوط به دورۀ قاجار از آثار تاریخی این شهرستانند که از میان آنها تنها مورد اول در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.  

---