اسلام در بالکان
اسلام در بالکان
شبه جزیره بالکان دروازه عبور آیین اسلام به قاره اروپاست، از این‌رو بالکان از دیرزمان اهمیت جغرافیای سیاسی خاصی برای غرب و شرق داشته و دارد زیرا این منطقه محل تقاطع و نقطه برخورد تمدن‌های شرق و غرب از یکسو و مرز میان دو آیین اسلام و مسیحیت است. موقعیت جغرافیایی عامل مهمی در برقراری ارتباط مردم بالکان با اسلام بشمار می‌آید که به سده‌های پیش از نفوذ امپراتوری_عثمانی مربوط می‌شود اما واقعیت امر این است که لشکرکشی ترک‌های عثمانی در قرن پانزدهم میلادی یه این منطقه، باعث آشنایی بیشتر اقوام بالکانی با آیین اسلام گردید و پیامد حضور عثمانی‌ها (حدود چهار سده) در بالکان گسترش دین اسلام در این سرزمین بود. در واقع در خصوص ورود اسلام به بالکان دو نظریه وجود دارد: نظریه اول و قالب حکایت از آن دارد که نفوذ اسلام در بالكان به معني يك رويكرد جامع، نتيجه تلاش مسلمانان در حدود نیم قرن تسلط اين منطقه توسط عثماني‌ها بوده است ولی طرفداران نظریه دوم معتقدند كه اسلام مدت‌ها قبل از ورود عثماني‌ها نیز به بالكان راه يافته و در با حضور عثمانی‌ها توسعه و تحکیم شده است.
در خصوص علل گسترش اسلام در منطقه بالکان پس از ورود عثمانی‌ها دلایل مختلفی ذکر شده که برخی از آنها عبارت‌اند از:
- حضور مذهب بوگومیل در منطقه بالکان: بوگومیل‌ها فرقه‌ای مسیحی ولی جدا شده از ارتدوکس و کاتولیک در منطقه بالکان بودند. وضعیت دشوار زندگی آنها تحت سلطه کلیسای روم و بیزانس و سادگی تعالیم اسلام موجب شد آنان بعد از ورود عثمانی‌ها به بالکان برای نجات خود داوطلبانه اسلام را یپذیرند.
- استبداد حاکم بر کلیساها در منطقه بالکان: فساد حاکمان منصوب از سوی کلیسای بیزانس و یونان موجب ایجاد تنفر عمومی از آنها شده بود به نحوی که این فشار طاقت فرسا به شورش و طغیان‌های آشکار در مناطق مختلف بالکان انجامیده بود. این استبداد در اروپای غربی با ظهور مذهب پروتستانیسم تا حدودی درمان شده بود، اما در منطقه بالکان این خلاء باعث شد مردم ناراضی به صورت گسترده به اسلام روی آورند.
- مهاجرت برنامه‌ریزی شده به بالکان: یکی از شیوه‌های عثمانی‌ها برای ترویج اسلام استقرار مهاجران ترک در بخش‌های متصرف شده بود. این مهاجرت‌ها ابتدا به مقدونیه، بلغارستان و آلبانی و سپس به سایر مناطق بالکان توسعه یافت. با این شیوه و همراه با گسترش فتوحات و رشد مؤسسات علمی و مذهبی عثمانی در منطقه، به تدریج بالکان چهره یک سرزمین ترک را به خود گرفت.
- اختلاط نژادی با مردم بالکان: در کنار مهاجرت‌ها، ازدواج دختران مسیحی با پسران مسلمان ترک مجاز و حتی تشویق می‌شد. در این نوع ازدواج‌ها فرزندان ذکور خانواده‌ها به دین اسلام در می‌آمدند و دختران مجاز بودند در صورت تمایل از دین مادر خود پیروی کنند؛ بنابراین نسل بعدی در این مناطق مردان مسلمان بودند که هیچ احساس بیگانگی به سرزمین و اجداد خود نداشتند.
- انگیزه‌های مادی مردم منطقه بالکان: برخی از مورخین معتقدند که دلایلی نظیر دست‌یابی به مقام و ثروت، فرار از مالیات و خراج و تشویق‌های مالی برای تازه مسلمانان نیز در ترویج اسلامی در منطقه بالکان مؤثر بوده است. از این رو برخی از شهروندان منطقه برای برخورداری از امتیازات ویژه مسلمانان به این دین روی خوش نشان داده‌اند.
برای مطالعه بیشتر: مراجعه شود به مراد عثمانی اول، بوگومیل‌ها، آلبانی، بلغارستان، صربستان، رومانی، مجارستان، مونته‌نگرو، مقدونیه شمالی، اسلوونی، کوزوو، ترکیه، کروآسی، بوسنی_و_هرزگووین