ابوزید، نصر حامد (طنطا ۱۹۴۳ـ قاهره ۲۰۱۰)

نصر حامد ابوزید;
زادروز	طنطا ۱۹۴۳م;
درگذشت	قاهره ۲۰۱۰م
ملیت	مصری
تحصیلات و محل تحصیل	لیسانس (۱۹۷۲) و دکتری (۱۹۸۱) زبان و ادبیات عرب دانشگاه قاهره
شغل و تخصص اصلی	محقق و مترجم
آثار	زن در گفتمان بحران؛ حقوق زن در اسلام (مقاله)؛ دربارۀ ادبیات کارگران و کشاورزان (مقاله)؛ برداشتن نقاب ترس (مقاله)؛ اُهِنری و نظریۀ داستان کوتاه (ترجمه)؛ ملاحظاتی دربارۀ قصه و طنز (ترجمه)؛ نظریات پیــرامون نشانه‌شناسی فرهنگ (ترجمه)؛ الخطاب والتأویل؛ الشکالیات القراءة و آلیات‌التأویل؛ چنین گفت ابن عربی که به فارسی نیز ترجمه‌شده (۱۳۸۵)
گروه مقاله	دین اسلام

ابوزِید، نصر حامد (طَنطا ۱۹۴۳ـ قاهره ۲۰۱۰)

اندیشمند نوگرا، محقق و مترجم مصری. روستازاده، و در ۸‌سالگی حافظ قرآن بود. به اجبار پدر دیپلم فنی گرفت، در ۲۵سالگی به دانشگاه قاهره رفت (۱۹۶۸) و لیسانس زبان و ادبیات عرب گرفت (۱۹۷۲). در ۱۹۸۱ با پایان‌نامۀ «تأویل قرآن از دیدگاه ابن عربی» دانشنامۀ دکتری گرفت. این رساله بعدها با نام فلسفۀ تأویل ب چاپ رسید. در دانشگاه امریکایی قاهره و دانشگاه‌های اوزاکا (ژاپن)، خارطوم (سودان) و پنسیلوانیا (امریکا) تدریس و تحقیق ‌کرد. تحقیقات و تألیفاتش دربارۀ اسلام (مفهوم النَصّ، و نقد الخطاب الدینی) که جنجال‌های فراوانی را در مجامع دانشگاهی و غیردانشگاهی به وجود آورد، سبب شد تا جمعی از استادان دارالعلوم و الازهر حکم ارتداد و جدایی وی را از همسرش صادر کنند. دادگاهی فوق‌العاده حکم طلاق را لغو، اما رأی ارتداد او را تأیید کرد. ایمن‌الظواهری، رهبر سازمان الجهاد مصر و دستیار اسامه بن لادن، رهبر سازمان القاعده، دستور قتل ابوزید را صادر کرد. ابوزید ناچار به هلند رفت و در دانشگاه لیدن (لایدن) به تدریس و تحقیق مشغول شد. مخالفت سنت‌گرایان دینی با ابوزید، از رویکرد تازۀ او به دین و روش هرمنوتیکی او در مطالعۀ متون دینی سرچشمه می‌گیرد. اندیشۀ این محقق را نوعی تفکر نو معتزلی می‌شمارند. مهم‌ترین و جنجالی‌ترین کتاب‌های ابوزید همان دو اثر یادشده و چند مقالۀ اوست. بعضی از آثار دیگرش: زن در گفتمان بحران؛ حقوق زن در اسلام (مقاله)؛ دربارۀ ادبیات کارگران و کشاورزان (مقاله)؛ برداشتن نقاب ترس (مقاله)؛ اُهِنری و نظریۀ داستان کوتاه (ترجمه)؛ ملاحظاتی دربارۀ قصه و طنز (ترجمه)؛ نظریات پیرامون نشانه‌شناسی فرهنگ (ترجمه)؛ الخطاب والتأویل؛ الشکالیات القراءة و آلیات‌التأویل؛ چنین گفت ابن عربی که به فارسی نیز ترجمه‌شده (۱۳۸۵). چهار کتاب دیگر نیز از وی به زبان فارسی ترجمه‌شده: معنای متن (۱۳۸۰، ترجمۀ مفهوم‌النص)؛ نقد گفتمان دینی (۱۳۸۳، ترجمۀ نقدالخطاب‌الدینی)؛ دایره‌های ترس؛ رویکرد عقلانی در تفسیر قرآن.