مورمانسک
مورْمانْسْک (Murmansk)
بندر دریایی و مرکز استان خودمختار مورمانسک در ۱۰۰۰کیلومتری شمال سن‌پترزبورگ، در شبه‌جزیره کولا[۱]، واقع در شمال غربی فدراسیون روسیه با جمعیت ۳۷۰,۷۰۰ نفر (۲۰۰۱). بر دهانۀ رود یا شاخابه‌ای از دریای بارنتس[۲] قرار دارد؛ این دریا به طول ۵۰ کیلومتر در خشکی پیش رفته است. بزرگ‌ترین شهر مدار شمالگان[۳]، بندر ماهی‌گیری مهم روسیه، و پایگاه کشتی‌های یخ‌شکنی است که «گذرگاه شمال شرق[۴]» را باز نگه می‌دارند. صنعت مهم آن کشتی‌سازی است و مراکز تحقیقاتی قطب‌شناسی نیز در این شهر واقع‌اند. مورمانسک مرکز لاپلاند[۵] روسیه و یگانه بندر در ساحل شمالگان این کشور است، که در سراسر سال یخ نمی‌بندد و بر روی کشتی‌ها باز است. «جشنوارۀ شمال[۶]» در مارس به نشانۀ پایان شب دوماهۀ شمالگان برگزار می‌شود. پس از ورود شوروی به جنگ جهانی دوم در ۱۹۴۱، مورمانسک پایانۀ زمستانی برای تدارکات حیاتی ارسالی از بریتانیا و بعدها از امریکا بود؛ در تابستان این تدارکات به آرخانگلسک[۷] ارسال می‌شد، که به لنینگراد نزدیک‌تر بود. در ۱۹۱۶، مورمانسک (با نام رومانوف نا مورمان[۸]) به‌منزلۀ بندری تدارکاتی تأسیس شد. در جنگ داخلی روسیه[۹] (۱۹۱۸ـ۱۹۲۰)، تحت اشغال قوای متفقین و ارتش سفید[۱۰] بود. سورومورسک[۱۱]، واقع در شمال مورمانسک، پایگاه ناوگان شمالی روسیه ازجمله زیردریایی‌های اتمی و زرادخانۀ هسته‌ای است.