ابوالخیر شیبانی
ابوالخیر شیبانی (۸۱۲ ـ۸۷۳ق)
فرمانروای ازبکان و بنیانگذار (حک: ۸۳۴ ـ ۸۷۳ق) سلسلۀ شیبانیان. پسر دولت شیخ اوغلان از نسل شیبان و از نوادگان چنگیزخان بود. در هفده‌‌سالگی به خانی رسید و تا ۸۳۴ ق بیشتر طوایف ازبک را زیر فرمان خود درآورد. در همان سال به خوارزم تاخت و اورگنج ـ تختگاه خوارزم ـ را گشود. در ۸۵۰ ق با تسخیر کرانه‌های سیردریا، دست تیموریان را از آن نواحی کوتاه کرد و سقناق را به پایتختی خود برگزید. پس از مرگ شاهرخ میرزا و عزیمت الغ‌بیگ برای تسخیر هرات در ۸۵۱ق، ابوالخیر به سمرقند تاخت و با وجود بعضی پیروزی‌ها، از عهدۀ گشودن آن برنیامد. در ۸۵۵ق ابوسعید تیموری را در تسخیر سمرقند و به قتل آوردن عبدالله بن ابراهیم تیموری یاری رساند و به پاس این همکاری رابعه سلطان بیگم، دختر الغ‌بیگ، به همسری او درآمد. پس از آن، ازبک‌ها به دشت قبچاق بازگشتند. ابوالخیرخان از نفاق تفرقۀ شاهزادگان تیموری بهره برد و قلمرو حکومت خود را از توبولسک تا سیر دریا توسعه داد. پادشاهی ابوالخیرخان درپی منازعه با اویرات‌ها (مغولان شرقی) و قزاق‌ها و جدایی برخی قبایل از وی رو به سستی نهاد. ابوالخیرخان به روایتی در پیکار با قزاق‌ها کشته شد. مسعود بن عثمان کوهستانی در دورۀ عبداللطیف شیبانی، شرح زندگی ابوالخیرخان را در کتابی فارسی به نام تاریخ ابوالخیرخانی نوشت.