احزاب کمونیست
احزاب کمونیست (communist parties)
حزب‌هایی سیاسی، سازمان‌یافته به‌صورت هسته‌هایی با رهبری مقام‌های هدایت‌شونده از مرکز، و متعهد به اجرای یکی از انواع کمونیسم. حزب‌های کمونیستی در بخش اعظم قرن ۲۰ بر اروپای شرقی و آسیا تسلط داشتند و میراث‌خواران جناح چپ حزب‌های سوسیال دموکراتی بودند که در نیمۀ دوم قرن ۱۹ و اوایل قرن ۲۰ سر برآوردند.
احزاب کمونیست پیش از ۱۹۴۵. در ۱۹۱۸، نخستین حزب کمونیست در آلمان توسط بلشویک[۱]های روسی تشکیل شد. این حزب در ۱۹۱۹، با تشکیل بین‌الملل سوم[۲] یا کمینترن[۳]، به شکاف میان حزب‌های کمونیست و سوسیال دموکرات میانه‌رو رسمیت بخشید. در آلمان، در چهار انتخابات رایشستاگ[۴] (پارلمان)، که بین ۱۹۳۰ تا ۱۹۳۲ برگزار شد، حزب کمونیست بین ۵ تا ۶میلیون رأی به دست آورد، ولی پس از کسب این موفقیت‌ها نازی‌ها رفته‌رفته جای آن‌ها را گرفتند؛ تالمان[۵]، رهبر کمونیست‌های آلمان، به زندان افتاد و برضد کل حزب کمونیست هم تدابیر سرکوب‌گرانه‌ای اتخاذ شد. آتش‌سوزی ۱۹۳۳ رایشستاگ را، بی‌هیچ مدرکی، به گردن حزب کمونیست انداختند. در اتریش، حکومت تصمیم گرفت حزب کمونیست را به سبب تبلیغات برضد رژیم منحل کند. در جنگ داخلی اسپانیا[۶]، حزب کمونیست نقش اندکی داشت و کمونیست‌های اسپانیایی، که به بین‌الملل سوم وابسته بودند، اقلیت ناچیزی را تشکیل می‌دادند. در اواخر جنگ داخلی اسپانیا (۱۹۳۹) در مادرید شورشی کمونیستی برپا شد، اما جمهوری‌خواهان آن را فوراً درهم کوبیدند و قیام‌های نافرجام دیگری هم که در والنسیا، آلمریا[۷]، و دیگر مراکز استان‌ها برپا شد به همین ترتیب سرکوب شدند. در ۱۹۳۳ در انگلستان، حزب کمونیست با حزب مستقل کارگر در زمینۀ تشکیل جبهه‌ای متحد در برابر سرمایه‌داری[۸] و فاشیسم[۹] به توافق رسید. کمونیست‌ها به امید جلب همکاری حزب کارگر و کنگرۀ اتحادیه‌های کارگری انگلستان به آن‌ها نزدیک شدند، اما به خواست خود دست نیافتند. در چکسلوواکی، تا حدود ۱۹۳۸، حزبی کمونیستی وجود داشت که با تهدیدشدن سرزمین زودِتِن[۱۰] از جانب آلمان، از نفوذ آن کاسته شد و، با هجوم آلمان به چکسلوواکی، به ناچار فعالیت زیرزمینی را پیش گرفت. با درگرفتن جنگ جهانی دوم، حزب‌های کمونیست در بیشتر کشورهایی که با آرمان مردم‌سالاری‌های غربی همنوا بودند به سرعت رو به افول گذاشتند. رفتاری که استالین با لهستانی‌ها و فنلاندی‌ها در فاصلۀ ۱۹۳۹ تا ۱۹۴۰ در پیش گرفت افکار جهانیان را برضد حزب‌های کمونیست برانگیخت.
احزاب کمونیست پس از ۱۹۴۵. با پایان‌یافتن جنگ جهانی دوم در ۱۹۴۵، حزب‌های کمونیست در بسیاری از کشورهای اروپایی، عمدتاً به‌سبب بالارفتن هزینۀ زندگی و استقرار رژیم‌های کمونیست در کشورهای اروپای شرقی به دست ارتش شوروی (۱۹۴۴ـ۱۹۴۵)، بر نفوذ خود افزودند. اما شاید چشمگیرترین پیشرفت آن‌ها در چین بود که در فاصلۀ ۱۹۴۶ تا ۱۹۴۹ جنگی داخلی بین نیروهای کمونیست و نیروهای ملی‌گرای طرفدار جیانگ جیه‌شی[۱۱] (جیانگ کای‌شک) درگرفت و با پیروزی کمونیست‌ها پایان یافت. سرکوب نظامی شورش برضد حزب کمونیست مجارستان تحت کنترل روسیه در نوامبر ۱۹۵۶، و اقدام مشابهی که در ۱۹۶۸ برضد رژیم اصلاح‌طلب چکسلوواکی صورت پذیرفت، در حزب‌های کمونیست سراسر اروپا موجی از نارضایی و سرخوردگی برانگیخت. از دید شوروی، این اقدام به سبب دکترین برژنف[۱۲] اقدامی موجه بود؛ این آموزه از مداخلۀ نیروهای خارجی برای کمک به حزب‌های برادری[۱۳]، که زیر فشار داخلی قرار گرفته بودند، حمایت می‌کرد. در آوریل ۱۹۵۶، مسکو کوشید با برچیدن کومینفورم که جانشین کومینترن شده بود، روند غیرمتمرکز و رو به افزایش استقلال عمل حزب‌های کمونیست را مهار کند و رهبری سوسیالیسم جهانی را خود به‌دست گیرد. ولی کشمکش چین و شوروی در اواخر دهۀ ۱۹۵۰ و اوایل دهۀ ۱۹۶۰ کنترل دیگر حزب‌های کمونیست را از طریق روابط دوجانبه برای مسکو بسیار دشوار کرد زیرا حزب کمونیست چین[۱۴] تلاش داشت که حزب‌های کمونیست سراسر جهان را به سوی خود جلب یا آن‌ها را منشعب کند، و در این زمینه موفقیت‌هایی نیز به‌دست آورد که بیش از همه در جنوب شرقی آسیا و در آلبانی[۱۵] واقع در جنوب اروپا چشمگیر بود. بزرگ‌ترین حزب‌های کمونیست اروپای غربی که در انتخابات به موفقیت‌هایی دست یافتند حزب‌های کمونیست ایتالیا و فرانسه بودند. حزب کمونیست انگلستان (از ۱۹۹۱ با نام چپ دموکراتیک[۱۶]) در ۱۹۲۰ برای تبلیغ اصول کمونیسم پایه‌گذاری شد و بسیاری از اعضای مؤسس آن به نهادهای سوسیالیست، به‌ویژه فدراسیون سوسیال دموکرات[۱۷]، تعلق داشتند. در مقایسه، حزب کارگر انگلستان جزء بین‌الملل کارگری و سوسیالیستی[۱۸] است که دنبالۀ بین‌الملل دوم پیشین به‌شمار می‌آید و تحت حمایت بیشتر حزب‌های سوسیال دموکرات اروپا و برخی از کشورهای دیگر است.
دهۀ ۱۹۹۰. با افول کمونیسم در اواخر دهۀ ۱۹۸۰ و دهۀ ۱۹۹۰، بسیاری از حزب‌های کمونیست، به‌ویژه در اتحاد شوروی و اروپای شرقی، از قدرت به زیر آمدند. در اواخر دهۀ ۱۹۹۰ فقط چین، لائوس[۱۹]، ویتنام، کوبا، و کرۀ شمالی همچنان دولت‌های کمونیست تک‌حزبی باقی ماندند، اما در طی دهۀ ۱۹۹۰ حزب‌های کمونیست سابق در لهستان و روسیۀ سفید (بلاروس) دولت تشکیل دادند.
- ↑ Bolshevik
- ↑ Third International
- ↑ Comintern
- ↑ Reichstag
- ↑ Thaelmann
- ↑ Spanish Civil War
- ↑ Almeria
- ↑ capitalism
- ↑ fascism
- ↑ Sudeten land
- ↑ Jiang Jie Shi
- ↑ Brezhnev Doctrine
- ↑ fraternal parties
- ↑ Chinese Communist Party
- ↑ Albania
- ↑ Democratic Left
- ↑ Social-Democratic Federation
- ↑ Labour and Socialist International
- ↑ Laos