ابراهیم بن جریر

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی

ابراهیم بن جریر ( - درگذشته پس از 957ق)

مورخ دوره‌ی تیموری در هند. ظاهراً از مهاجران ایرانی بوده که گویا در دستگاه همایونشاه (حک ۹۳۷- 962ق) ارج و منزلتی داشته است. تاریخ مرگ وی به درستی معلوم نیست، اما به یقین می‌توان گفت که تا ۹۵۷ق زنده بوده است. زیرا از حوادث این سال در اثرش یادی به میان آورده است.

شهرت ابراهیم بن جریر به سبب تنها اثر تاریخی اوست که با نام‌های تاریخ ابراهیمی، تاریخ همایونی، تحفه‌التواریخ و تواریخ همایونی شناخته و خوانده شده است. جریر در تألیف این کتاب از تواریخ معتبر متقدمین ایران و هند، از جمله تاریخ طبری، مجمل التواریخ، نظام التواریخ، روضة الصفا، سنی ملوک الارض والانبیاء، طبقات ناصری و تاریخ فیروزشاهی، استفاده کرده است. این کتاب تاریخ عمومی مختصر عالم است که از روزگار آدم (ع) آغاز می‌شود و تا زمان بازگشت همایونشاه از ایران، برای بازپس گرفتن قلمرو پیشین خود، ادامه می‌یابد و در ۱۱ رمضان ۹۵۲ق (سال ورود همایون به کابل) به پایان می‌رسد. تاریخ همایونی همچون دیگر تاریخ‌های عمومی، مجموعه‌ای درهم‌آمیخته‌ای از افسانه و واقعیت از شرح احوال پیامبران، پادشاهان و به‌ویژه سلاطین مسلمان هند است. کتاب بدون مقدمه آغاز می‌شود و فاقد هرگونه تقسیم‌بندی از نوع باب یا فصل است. میکروفیلم نسخه‌ای از این کتاب در کتابخانه‌ی مرکزی دانشگاه تهران نگه‌داری می‌شود. این نسخه در 4 صفر 1096ق نوشته شده است.

مطالب مهم این کتاب عبارت است از: ١. مختصری درباره آغاز خلقت؛ ۲. تاریخ انبیا (ع) از هبوط آدم تا حضرت مسیح (ع)؛ ۳. تاریخ قدیم ایران قبل از اسلام (از کیومرث تا یزدگرد سوم)؛ ۴. وقایع تاریخی بعد از اسلام؛ ۵. تاریخ رجال معروف آن دوره؛ ۶. تاریخ بنی عباس؛ ۷. طبقات مختلف سلاطین محلی، که مقارن با بنی عباس در ایران ظهور کردند؛ ۸. تاخت و تاز مغول؛ ۹. طبقات سلاطین معاصر با عهد ایلخانیان؛ ۱۰. تیمور و رجال دوره تیموریان؛ ۱۱. صفویان؛ ۱۲. تاریخ دولت عثمانی از عثمان بیک، مؤسس سلسله عثمانی، تا سلطان سلیمان؛ ۱۳. تاریخ هند از زمان شهاب‌الدین غوری (۵۶۹ ق) تا انقراض سلسله لودیان (۹۳۲ق)؛ ۱۴. تاریخ سلسله‌های کوچک هند؛ ۱۵. تیموریان هند از بابر تا دوره همایونی که زمان تألیف کتاب، یعنی ۹۵۸ق، است.