مهرجویی، داریوش (تهران ۱۳۱8ش)
داریوش مهرجویی (تهران 17 آذر ۱۳۱8- کرج 22 مهر 1402ش) Dariush Mehrjui
| داریوش مِهرجویی | |
|---|---|
| زادروز |
تهران 17 آذر ۱۳۱8ش |
| درگذشت | کرج 22 مهر 1402ش |
| ملیت | ایرانی |
| تحصیلات و محل تحصیل | فارغ‌التحصیل در رشتۀ فلسفه از دانشگاه کالیفرنیا |
| شغل و تخصص اصلی | فیلم‌نامه‌نویس و کارگردان |
| آثار | بانو (1370)؛ سارا (1371)؛ پری (1373)؛ لیلا (1375) |
| گروه مقاله | سینما |
| خویشاوندان سرشناس | ژیلا مهرجویی (خواهر) |
فیلم‌نامه‌نویس و کارگردان سینمای ایران. در رشتۀ فلسفه از دانشگاه کالیفرنیا فارغ‌التحصیل شد. به‌جز نخستین فیلمش الماس ۳۳ (۱۳۴۶) اغلب فیلم‌های او از آثار مهم و شاخص سینمای ایر‌انند. با فیلم گاو (۱۳۴۸) که در زمرۀ بهترین اقتباس‌های سینمایی از ادبیات معاصر فارسی به شمار می‌آید، مرز قاطعی بین خود و فیلم‌فارسی کشید؛ در آقای هالو (۱۳۴۹)، بر رفتار آدمِ محجوب شهرستانی در رویارویی با خطرات شهرهای بزرگ تأکید کرد، و در پستچی (۱۳۵۱)، به موضوع سلطه‌پذیری و عقیم‌بودن و زوال اشرافیتِ زمین‌دار پرداخت. دایرۀ مینا (۱۳۵7)، تصویری هراس‌آور از گوشه‌های پرت و تاریکِ جامعۀ شهری است، و مدرسه‌ای که می‌رفتیم (۱۳۵۹)، نخستین فیلم مهرجویی پس از انقلاب، تصویری استعاری و نمادین از مدرسه به‌منزلۀ جامعه و مدیر به‌مثابۀ صاحبِ قدرتِ سیاسی را نشان می‌دهد. هامون (۱۳۶۸)، سینمایی ذهنی و شخصی، و نوعی جست‌وجو برای یافتن پاسخی به پرسش‌های متعدد و متفاوت است. در فیلم‌های چهارگانۀ بانو (۱۳۷۰)، سارا (۱۳۷۱)، پری (۱۳۷۳)، و لیلا (۱۳۷۵)، که همگی از لحاظ درون‌مایۀ اصلی در امتداد هم قرار دارند، کشمکش شخصیت زن با محیط اجتماعی، و عشق، ایثار، صدق، و خلوص او را نشان می‌دهد.
از داریوش مهرجویی آثاری به صورت تألیف و ترجمه به چاپ رسیده است که از میان آن‌ها مفتش بزرگ و روشنفکران رذل داستایوسکی؛ بعد زیبایی‌شناختی و زیباشناسی واقعیت؛ یونگ، خدایان و انسان مدرن؛ جهان هولوگرافیک؛ و نمایش‌نامه‌های غرب واقعی و طفل مدفون؛ آوازه‌خوان طاس و ترس درخور ذکرند.
وی جوایز بین‌المللی و داخلی متعددی را برای فیلم‌هایی چون گاو، شیرک، هامون، پری، سارا و... دریافت کرده است. تعدادی از آثار مهرجویی در پیش و پس از انقلاب اسلامی از قبیل دایرۀ مینا، مدرسه‌ای که می‌رفتیم، بانو و سنتوری یا به صورت دائم توقیف شده یا به مدت طولانی اجازۀ اکران نیافته‌اند. همچنین مهرجویی از اواسط دهۀ 1380 به سمت ساخت آثاری پیش رفته که مورد توجه منتقدین قرار نگرفته‌اند، اگرچه آثار او در چند دهۀ اخیر در فروش با موفقیت همراه بوده‌اند.
داریوش مهرجویی و همسرش، وحیده محمدی‌فر، در ویلایشان در شهر کرج به قتل رسیدند.
برخی از جوایز و افتخارات
جایزۀ بهترین فیلم‌نامه از دومین جشنواره فیلم سپاس (1348) برای فیلم گاو؛ جایزۀ فیپرشی سی و دومین دورهٔ جشنواره فیلم ونیز (1971) برای فیلم گاو؛ جایزۀ بخش نگاه نو جشنواره فیلم برلین (1972) برای فیلم گاو؛ جوایز بهترن فیلم و بهترین کارگردانی از سومین جشنواره فیلم سپاس (1349) برای فیلم اقای هالو؛ تقدیر برای بهترین فیلم (پستچی) در بیست و نهمین دوره جشنواره فیلم ونیز (1974)؛ جوایز بهترین کارگردانی و بهترین فیلم‌نامه از هشتمین دوره جشنواره فیلم فجر (1368) برای فیلم هامون؛ جایزۀ بهترین فیلم از چهل و یکمین جشنواره فیلم سن‌سباستین (1993) برای فیلم سارا؛ جوایز بالن طلایی بهترین فیلم و بهترین فیلم از نگاه تماشاگران از پانزدهمین دوره جشنواره فيلم سه قاره نانت (1993) برای فیلم سارا؛ سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی از سیزدهمین دوره جشنواره فیلم فجر (1373) برای فیلم پری؛ سیمرغ بلورین بهترین فیلم و لوح زرین بهترین فیلم از ديدگاه منتقدان از بیست و دومین دوره جشنواره فیلم فجر (1382) برای فیلم مهمان مامان؛ سیمرغ بلورین فیلم منتخب تماشاگران از بیست و پنجمین دوره جشنواره فیلم فجر (1385) برای فیلم سنتوری.
آثار سینمایی (کارگردانی)
- الماس 33 (۱۳۴۶)
- گاو (۱۳۴۸)
- آقای هالو (۱۳۴۹)
- پستچی (۱۳۵۱)
- دايرۀ مينا (۱۳۵۷)
- مدرسه‌ای که می‌رفتیم (۱۳۵۹)
- اجاره‌نشين‌ها (۱۳۶۵)
- شيرک (۱۳۶۶)
- هامون (۱۳۶۸)
- بانو (۱۳۷۰)
- سارا (۱۳۷۱)
- پری (۱۳۷۳)
- ليلا (۱۳۷۵)
- درخت گلابی (۱۳۷۶)
- دختردايی گمشده (اپیزود اول از داستانهای جزيره- ۱۳۷۷)
- ميکس (۱۳۷۸)
- بمانی (۱۳۸۰)
- مهمان مامان (۱۳۸۲)
- سنتوری (۱۳۸۵)
- طهران- تهران (۱۳۸۷)
- آسمان محبوب (۱۳۸۸)
- نارنجی‌پوش (۱۳۹۰)
- چه خوبه که برگشتی (۱۳۹۱)
- اشباح (۱۳۹۲)
- لامينور (۱۳۹۸)