آستانه ابوالفضل العباس
آستانۀ ابوالفضل‌العباس (ع) Astaneh-ye Abulfazl al-Abbas
| آستانۀ امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب | |
|---|---|
| نام فارسی | آستانۀ امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب |
| کشور | عراق |
| نام لاتین | Imam Ali's threshold |
| موقعیت | نجف اشرف |
| کاربری | زیارتگاه |
| زمان ساخت | بنای اول دورۀ عباسی- بنای دوم علویان |
مدفن حضرت عباس فرزند امام علی (ع) مکنّی به ابوالفضل و مشهور به قمر بنی‌هاشم، در شهر کربلا. این آستانه تاریخ مشترکی با آستانۀ حسینی دارد و از مهم‌ترین زیارتگاه‌های شیعیان جهان است. مساحت آستانه بالغ بر ۴,۳۷۰ متر مربع است. حضرت ابوالفضل (ع) که در روز عاشورا دور از خیمه‌گاه امام حسین (ع) در میدان نبرد به شهادت رسید، پیکرش در محل باقی ماند و سپس توسط قبیلۀ بنی‌اسد دفن شد. در زمان مختار ثقفی (۶۶ق) یا به دست او عمارتی بر روی مرقد ساختند و شهر کربلا رو به آبادانی رفت. در ۱۷۰ق به دستور هارون‌الرشید، آستانۀ حسینی و آستانۀ ابوالفضل عباس (ع) را ویران کردند و زمین آن را شخم زدند. در خلافت مأمون عباسی، برای جلب خشنودی شیعیان خراسان، آستانه به دست شیعیان بازسازی شد. به فرمان متوکل عباسی که دشمنی آشکاری با خاندان علی (ع) داشت، بار دیگر کربلا و آستانه‌های حسینی و ابوالفضل عباس (ع) را ویران کردند و زمین آن را شخم زدند و آب به آن بستند (۲۳۲ق). پس از کشته‌شدن متوکل به‌دست پسرش منتصر و روی کار آمدن وی، او برخلاف پدر با شیعیان از در دوستی درآمد و کربلا در عصر وی رونق یافت و شیعیان از همه جا به زیارت آستانه‌های مقدسه روی آوردند. در ۳۶۷ق عضدالدولۀ دیلمی به زیارت نجف و کربلا رفت و همۀ اماکن متبرّکۀ عراق ازجمله آستانۀ حضرت ابوالفضل (ع) را بازسازی کرد. این کار در ۳۷۲ق به‌پایان رسید و آستانۀ باشکوهی بر مرقد ابوالفضل (ع) بنا شد که آستانۀ کنونی همان است. بعدها نیز تعمیر آستانه در زمان‌های مختلف ادامه داشت و در عهد صفویه رونق بیشتری یافت. شاه‌اسماعیل صفوی دوازده قندیل از طلای خالص و نیز فرش‌های ابریشمین نفیس برای مفروش‌کردن همۀ حرم به آستانه اهدا کرد و خدمۀ مخصوصی را برای نگاهداری و روشنایی قندیل‌های آستانه قرار داد که تا امروز این خاندان به آل قندیل شهرت دارند. به دستور او کاشی‌کاری گنبد آن تا ۱۳۰۲ق ادامه داشت. در ۱۱۵۳ق نادرشاه افشار هدایای زیادی را به آستانه فرستاد و تعمیرات وسیعی در این آستانه انجام پذیرفت. در حملۀ سعود بن عبدالعزیز (وهابی) فرمانروای عربستان به شهر کربلا در عید غدیر ۱۲۱۶ق، آستانۀ ابوالفضل (ع) تخریب شد و همۀ اشیای قیمتی و هدایای نفیس موجود به یغما رفت و هزاران تن قتل‌عام شدند. پس از این حمله، فتحعلی‌شاه قاجار و مردم نیکوکار ایران از بذل هیچ کمکی دریغ نورزیدند و همۀ خرابی‌ها را ترمیم کردند، و آستانه بازسازی و تعمیر و ضریح نقره‌ای که اهدایی فتحعلی‌شاه بود، در ۱۲۲۷ق نصب شد. ناصرالدین‌شاه قاجار نیز کاشی‌کاری گنبد را مرمت کرد و شیخ عبدالحسین شیخ العراقین، وصی میرزا تقی‌خان امیرکبیر، از محل ثلث ارثیۀ او تعمیرات وسیعی را در آستانه به انجام رساند. هم‌اکنون آستانه دارای صحنی چهارگوش است که حرم مطهّر در وسط آن واقع شده و در چهار طرف صحن حجراتی بنا شده است که در آن‌ها تنی چند از علمای شیعه و زمامداران شیعی دفن شده‌اند. همۀ کاشی‌کاری صحن آستانه مربوط به دورۀ قاجاریه و به بعد از آن است. صحن شریف دارای هشت در بزرگ ورودی و خروجی است که هرکدام نام مخصوص به خود دارد.