ابوبکر

ابوبکر (مکه ۵۰ پیش از هجرت ـ مدینه ۱۳ق)

ابوبکر
زادروز	مکه ۵۰ پیش از هجرت
درگذشت	مدینه ۱۳ق
ملیت	عرب
لقب	صدیق و عتیق
گروه مقاله	دین اسلام

(ملقب به: صدّیق و عتیق) شهرت عبدالله بن ابی‌قُحافه، خلیفۀ اول از خلفای راشدین (حک: ۱۱ـ۱۳ق)، و از بزرگان صحابه و یاران پیامبر اسلام (ص). پدر و مادرش هر دو از قبیلۀ تَیم بودند. ابوبکر ۵۰ سال پیش از هجرت پیامبر در مکه به‌دنیا آمد. در جوانی به بازرگانی (بزازی) اشتغال داشت و از مردان ثروتمند بود. پس از بعثت رسول اکرم ‌(ص)، از نخستین کسانی بود که دعوت پیامبر را پذیرفت. هم‌زمان با آزار و شکنجه مسلمانان توسط مشرکان، ابوبکر نیز شکنجه و زخمی شد. هنگامی‌که این آزارها با طرد بنی‌هاشم از مکه بالا گرفت، وی با اذن پیامبر مکه را به قصد مهاجرت به حبشه ترک کرد، ولی با پیشنهاد جِوار و حمایت یکی از منتفذان قریش به مکه بازگشت. وی با صَرف بخشی از دارایی خویش، هفت بَردۀ مسلمان ازجمله بلال را خرید و آزاد کرد. برجسته‌ترین حادثۀ زندگی ابوبکر در مکه، همراهی وی با حضرت رسول (ص) در هجرت به مدینه و پنهان‌شدن در غار ثور است. در صلح حدیبیه جزو تأییدکنندگان نظر پیامبر بود و نام او در صدر دیگر شهود ثبت شد. ابوبکر در لشکرکشی به سوی تبوک که حضرت علی (ع) برای حفظ مدینه در آن شرکت نداشت، علمدار بود، هرچند که جنگی رخ نداد. آخرین مأموریت ابوبکر و جمعی دیگر از بزرگان صحابه، به جز حضرت علی (ع)، در زمان حیات پیامبر اکرم (ص)، شرکت در سپاه اُسامة بن زید به قصد مؤتۀ شام بود که البته به دستور پیامبر عمل نکردند. پس از درگذشت پیامبر، هنگامی‌که هنوز علی بن ابی‌طالب (ع)، فضل بن عباس و برخی دیگر مشغول غسل و کفن‌ودفن پیکر رسول خدا بودند، سعد بن عباده، پیشوای خزرجیان، برخلاف حکم رسول اکرم (ص) در غدیر خم گروهی از انصار را در سَقیفۀ بنی‌ساعده جمع کرده بود و در فضایل انصار و اولویت آنان بر مهاجران در خلافت پیامبر سخن می‌گفت که ابوبکر، عمر خطاب و ابوعبیده جراح نیز به جمع آنان پیوستند. پس از یک روز مجادله، حاضران مجلس با تلاش­های عمر و برخلاف نظر رسول اکرم (ص) در غدیرخم، ابوبکر را به خلافت برگزیدند. یک روز پس از ماجرای سقیفه، ابوبکر برای بیعت عمومی به مسجد رفت. عمر مردم را به بیعت با ابوبکر فرمان داد، و آنان با ابوبکر بیعت کردند. با این‌که خلافت ابوبکر در آن مجلس قطعی شد، ولی گروهی از صحابه، مهاجر و انصار از بیعت با وی خودداری کردند. بنابر روایات معتبر شیعه و اهل سنت، حضرت علی تا هنگام رحلت حضرت فاطمه (س) از بیعت با ابوبکر خودداری کرد. از اقدامات ابوبکر در روزهای نخستین خلافت، مصادرۀ قهرآلود فدک از فاطمۀ زهرا (س) بود. اقدام رسمی و حکومتی ابوبکر پس از ضبط فدک، تجهیز سپاه اُسامه بود. او این کار را برای اجرای اوامر پیامبر ضروری دانست که در نهایت این لشکرکشی با پیروزی مسلمانان پایان یافت. از دیگر وقایع مهم دورۀ خلافت ابوبکر، جنگ با اهل ردّه (مرتدان عرب) بود که از دادن زکات امتناع می‌کردند. ابوبکر در مدت کوتاه خلافتش که بیشتر آن در جنگ و فتوحاتی در عراق و شام سپری شد، هیچ برنامه یا نظام مهمی بنا نکرد. وی می‌کوشید تا نشان دهد که حکومت او پیرو قرآن و سنت پیامبر (ص) است. البته وی هرگاه مصالح حکومت اقتضا می‌کرد، با اجتهاد به رأی مشکلات را از پیش پا برمی‌داشت. پس از ابوبکر، و با حمایت‌های از پیشِ او، عمر به‌خلافت رسید.