ادبیات
ادبیات
مجموعۀ آثار کتبی یا شفاهی که به نحوی با زبان روزمرۀ معمولی فرق دارد. امروزه عموماً به آثار مکتوب تخیّلی اعم از شعر و نثر که هنرمندانه فراهم آمده‌اند ادبیات می‌گویند و ادبیات غیر مکتوب را ادبیات شفاهی می‌نامند. در سنّت باستان، پیش از آن‌که داستان‌ها و شعرها مکتوب شوند، ادبیات صرفاً صورت شفاهی داشت و سینه به سینه نقل می‌شد. با پیدایش و رواج خط و به ویژه پس از اختراع چاپ این‌گونه آثار به صورت مکتوب درآمدند. در زبان‌های غربی حتی به مجموعه آثار مکتوب در یک حوزه یا موضوع خاص نیز ادبیات می‌گویند، مثلاً ادبیات جامعه‌شناسی که ترجمۀ صحیح آن به فارسی متون جامعه‌شناسی است. واژه ادبیات در گذشته در زبان فارسی و عربی وجود نداشت، در قرن ۱۹م (۱۳ق) این اصطلاح در مقابل Literature در کشور عثمانی وضع شد و از آن‌جا به ایران آمد. البته واژه ادب که سابقه دیرینه دارد بیشتر به معنی فرهنگ است تا ادبیات به معنای خاص آن. در کشورهای عربی هم امروزه واژه ادبیات وجود ندارد و به کار نمی‌رود، به جای آن از ادب و جمع آن آداب استفاده می‌کنند. ادبیات را برحسب زبان، ملّیت، دوره، موضوع و نوع ادبی تقسیم می‌کنند. در این دایرة‌المعارف دربارۀ ادبیات زبان‌ها و ملّیت‌های مختلف به نام زبان، قوم یا کشور مربوطه رجوع کنید، مثلاً در مورد ادبیات عرب به مدخل «عربی، ادبیات» و در مورد ادبیات انگلیسی، به «انگلیسی، ادبیات» رجوع کنید. نیز ← داستان، داستان_کوتاه، رمان، نمایش‌نامه، حکایت، نقد_ادبی، شعر، منظومه
| سال | نـام | ملیت |
|---|---|---|
| 1901 | سولی پرودوم | فرانسوی |
| 1902 | تئودور مومزن | آلمانی |
| 1903 | بیورنستیرنه بیورنسون | نروژی |
| 1904 | فردریک میسترال | فرانسوی |
| خوسه اچگارائی | اسپانیایی | |
| 1905 | هنریک سینکیویچ | لهستانی |
| 1906 | جوزوئه کاردوتچی | ایتالیایی |
| 1907 | رادیارد کیپلینگ | انگلیسی |
| 1908 | رودولف اویکن | آلمانی |
| 1909 | سلما لاگرلوو | سوئدی |
| 1910 | پاول هایزه | آلمانی |
| 1911 | موریس مترلینک | بلژیکی |
| 1912 | گرهارت هاپتمان | آلمانی |
| 1913 | رابیندرانات تاگور | هندی |
| 1914 | جایزه اعطا نشد | ـ |
| 1915 | رومن رولان | فرانسوی |
| 1916 | ورنر فون هئیدنستام | سوئدی |
| 1917 | کارل گلروپ | دانمارکی |
| هنریک پونتوپیدان | دانمارکی | |
| 1918 | جایزه اعطا نشد | ـ |
| 1919 | کارل اشپیتلر | سوئیسی |
| 1920 | کنوت هامسون | نروژی |
| 1921 | آناتول فرانس | فرانسوی |
| 1922 | خاسینتو بناونته ای مارتینس | اسپانیایی |
| 1923 | ویلیام باتلر ییتس | ایرلندی |
| 1924 | ولادیسلاف ریمونت | لهستانی |
| 1925 | جورج برنارد شاو | ایرلندی |
| 1926 | گراتسیا دلدا | ایتالیایی |
| 1927 | هانری برگسون | فرانسوی |
| 1928 | سیگرید اونست | نروژی |
| 1929 | توماس مان | آلمانی |
| 1930 | سینکلر لوئیس | امریکایی |
| 1931 | اریک آکسل کارلفت | سوئدی |
| 1932 | جان گالزورتی | انگلیسی |
| 1933 | ایوان آلکسیویچ بونین | روسی |
| 1934 | لوئیجی پیراندلو | ایتالیایی |
| 1935 | جایزه اعطا نشد | ـ |
| 1936 | یوجین اونیل | امریکایی |
| 1937 | روژه مارتین دوگار | فرانسوی |
| 1938 | پرل باک | امریکایی |
| 1939 | فرانس امیل سیلانپه | فنلاندی |
| 1940ـ1943 | جایزه اعطا نشد | ـ |
| 1944 | یوهانس ویلهلم ینسن | دانمارکی |
| 1945 | گابریلا میسترال | شیلیایی |
| 1946 | هرمان هسه | آلمانی |
| 1947 | آندره ژید | فرانسوی |
| 1948 | تی. اس. الیوت | امریکایی |
| 1949 | ویلیام فاکنر | امریکایی |
| 1950 | برتراند راسل | انگلیسی |
| 1951 | پارفابیان لاگرکویست | سوئدی |
| 1952 | فرانسوا موریاک | فرانسوی |
| 1953 | سِر وینستون چرچیل | انگلیسی |
| 1954 | ارنست همینگوی | امریکایی |
| 1955 | هالدور لاکسنس | ایسلندی |
| 1956 | خوان رامون خیمنس | اسپانیایی |
| 1957 | آلبر کامو | فرانسوی |
| 1958 | بوریس پاسترناک | روسی |
| 1959 | سالواتوره کوآزیمودو | ایتالیایی |
| 1960 | سن ـ ژان پرس | فرانسوی |
| 1961 | ایوو آندریچ | یوگسلاویایی |
| 1962 | جان اشتاین‌بک | امریکایی |
| 1963 | یورگو سفریس | یونانی |
| 1964 | ژان پل سارتر | فرانسوی |
| 1965 | میخائیل شولوخوف | روسی |
| 1966 | شموئل یوسف اگنون | اسرائیلی |
| نلی زاکس | سوئدی (آلمانی‌تبار) | |
| 1967 | میگل آنخل آستوریاس | گواتمالایی |
| 1968 | یاسوناری کاواباتا | ژاپنی |
| 1969 | ساموئل بکت | ایرلندی |
| 1970 | الکساندر سولژنیتسین | روسی |
| 1971 | پابلو نرودا | شیلیایی |
| 1972 | هاینریش بل | آلمانی |
| 1973 | پاتریک وایت | استرالیایی |
| 1974 | ائووین یونسون | سوئدی |
| هاری مارتینسون | سوئدی | |
| 1975 | ائوجنیو مونتاله | ایتالیایی |
| 1976 | سُل بلو | امریکایی |
| 1977 | ویسنته الکساندره | اسپانیایی |
| 1978 | آیساک بشویس سینگر | امریکایی (لهستانی‌تبار) |
| 1979 | اودیسئوس الوتیس | یونانی |
| 1980 | چسلاو میلوش | لهستانی |
| 1981 | الیاس کانتی | بلغاری |
| 1982 | گابریل گارسیا مارکز | کلمبیایی |
| 1983 | ویلیام گلدینگ | انگلیسی |
| 1984 | یاروسلاف سیفرت | اهل چک |
| 1985 | کلود سیمون | فرانسوی |
| 1986 | ووله شویینکا | نیجریایی |
| 1987 | یوسف برودسکی | امریکایی (روسی‌تبار) |
| 1988 | نجیب محفوظ | مصری |
| 1989 | کامیلو خوزه سلا | اسپانیایی |
| 1990 | اوکتاویو پاز | مکزیکی |
| 1991 | نیدین گوردیمر | اهل افریقای جنوبی |
| 1992 | دریک والکوت | اهل جزایر هند غربی |
| 1993 | تونی موریسون | امریکایی (سیاه‌پوست) |
| 1994 | کنزابورو اوئه | ژاپنی |
| 1995 | شیموس هینی | ایرلندی |
| 1996 | ویسلاوا شیمبورسکا | لهستانی |
| 1997 | داریو فو | ایتالیایی |
| 1998 | ژوزه ساراماگو | پرتغالی |
| 1999 | گونتر گراس | آلمانی |
| 2000 | گائو زینگ‌جیان | چینی (ساکن فرانسه) |
| 2001 | وی. اس نایپول | ترینیداد و توباگو |
| 2002 | ایمره کرتز | مجارستانی |
| 2003 | جان ماکسول کوئتزی | اهل افریقای جنوبی |
| 2004 | الفریده یلینک | اتریشی |
| 2005 | هارولد پینتر | انگلیسی |
| 2006 | اورهان پاموک | ترکیه‌ای |
| 2007 | دوریس لسینگ | انگلیسی |
| 2008 | ژان ماری لوکلزیو | فرانسوی |
| 2009 | هرتا مولر | آلمانی |