آرژانتین

آرژانتین
نام فارسی	آرْژانْتین
نام لاتین	Argentina
نظام سیاسی	جمهوری فدرال با دو مجلس قانون‌گذاری
جمعیت	۴۰,۰۹۱,۳۵۹ نفر
موقعیت	انتهای جنوبی نیم‌قارۀ امریکای جنوبی
پایتخت	بوئنوس‌آیرس
تراکم نسبی (نفر در کیلومتر مربع)	۱۴.۴
رشد سالانه (درصد)	یک
شهرهای اصلی	بوئنوس آیرس، کوردووا، روساریو، لا پلاتا، سان میگل دِ توکومان، سانتا فه، مار دل پلاتا، سالتا، سان خوان
زبان	اسپانیایی
دین	مسیحیت
مساحت (کیلومتر مربع)	۲,۷۸۰,۰۹۰

آرْژانْتین (Argentina)

آرْژانْتين

موقعیت. جمهوری آرژانتین، هشتمین کشور وسیع جهان (بعد از هند)، در انتهای جنوبی نیم‌قارۀ امریکای جنوبی و در ساحل غربی اقیانوس اطلس جنوبی جا دارد. کشورهای بولیوی و پاراگوئه از شمال، برزیل و اوروگوئه و اقیانوس اطلس از شرق، و کشور شیلی از غرب آن را محدود ساخته‌اند. مساحت این کشور ۲,۷۸۰,۰۹۰ کیلومتر مربع است و شهر بوئنوس‌آیرس پایتخت آن است.

سیمای طبیعی. کشور آرژانتین، دومین کشور وسیع امریکای جنوبی (بعد از برزیل)، مانند مثلث وارونه‌ای است که رأس آن در جنوب و قاعدۀ آن در شمال قرار دارد؛ کو‌ه‌های آند ضلع غربی و اقیانوس اطلس ضلع شرقی آن را تشکیل می‌دهند. درازای آن از شمال به جنوب ۳,۳۳۰ کیلومتر و حداکثر پهنای آن از شرق به غرب ۱,۳۸۴ کیلومتر است. بخش شرقی جزیرۀ تیرا دِل فوئگو و شماری از جزایر ساحلی مانند ایزلا دِ لوس اِستادوس به این کشور تعلق دارند. افزون بر آن مالکیت جزایر مالویناس (فاکلند) و بخشی از قارۀ جنوبگان و جزایر ساحلی آن مورد ادعای آرژانتین است. آرژانتین به چهار ناحیۀ آند، جلگه‌های شمالی، پامپاس، و پاتاگونیاتقسیم می‌شود. ۱ـ ناحیۀ آند شامل رشته‌کوه‌هایی ا‌ست که سراسر مرز غربی کشور، از شمال تا جنوب را فراگرفته و خط‌الرأس آن‌ها آرژانتین و شیلی را از هم جدا می‌کند. ارتفاع رشته‌کوه‌های مزبور از جنوب به شمال افزایش می‌یابد و بلندترین نقطۀ نیمکرۀ غربی زمین و نیز مرتفع‌ترین نقطه کشور آرژانتین، به نام کوه آکونکاگوا با ارتفاع ۶,۹۶۰ متر، و نیز آتشفشان‌ها و قلل مرتفع دیگری چون یویای‌یاکو، مِرسِداریو، دومویو، سِرّو توپونگاتو، وسِرّو اوخوس دِل سالادو را در خود جا داده است. به‌جز رشته‌کوه‌های آند، تنها کوه دیگری که در این کشور وجود دارد کوه سیرا دِ کوردووا در مرکز غربی آرژانتین و به موازات کوه‌های آند است که بلندی آن به ۲,۸۸۰ متر می‌رسد. ۲ـ جلگه‌های شمالی در شمال این کشور و در شرق کوه‌های آند قرار دارند و بخشی از فروبومان وسیعی هستند که به موازات مرز کشورهای بولیوی، پاراگوئه، و برزیل قرار دارند و به دو بخش گران‌ چاکو و انتره ریوس (میانْ‌دورود) تقسیم می‌شوند. گران چاکو علفزار وسیعی است، که از کوه‌پایه‌های شرقی آند شروع می‌شود و رو به شرق تا رودخانۀ پارانا ادامه می‌یابد. انتره ریوس، اراضی میان رود پارانا در غرب و رود مرزی اوروگوئه در شرق را شامل می‌شود. آبشار ایگوآسو در شمال این ناحیه و در مرز کشور برزیل جا دارد و سراسر آن را علفزارهایی از نوع پرری و جنگل پوشانده است. ۳ـ ناحیۀ پامپاس در جنوب گران‌ چاکو واقع است. کوه‌پایه‌های آند از غرب و رودخانۀ کلرادو از جنوب آن را محدود کرده‌اند. پامپاس اراضی پهناور و حاصل‌خیزی است که از علفزارهای پرری مستور شده و بیشترین جمعیت و تأسیسات کشاورزی و صنعتی کشور در آن قرار گرفته‌اند. رودخانه‌های پارانا و سالادو و بسیاری رودهای دیگر این قسمت را مشروب می‌کنند و خورریو د لا پلاتا، که شهر بوئنوس آیرس در ساحل آن جا دارد، مهم‌ترین عارضۀ ساحلی آن است. ۴ـ پاتاگونیا، جنوبی‌ترین ناحیۀ کشور آرژانتین، اراضی فلات‌گونۀ بی‌درخت و کم‌جمعیتی است که دره‌های ژرف آن را علفزارهای انبوه فراگرفته است و از شرق به صخره‌های ساحلی بلندی منتهی می‌شود که ارتفاع آن‌ها گاه به ۱,۵۰۰ متر می‌رسد. جزیرۀ بزرگ تیرا دل فوئگو که میان آرژانتین و شیلی تقسیم شده است، در انتهای جنوبی این ناحیه و در رأس مثلث آرژانتین جای دارد و تنگۀ ماژلان آن را از سرزمین اصلی جدا کرده است. غیر از چند میدان‌ نفتی و چراگاه‌ها و کشتزارهای کوچک، فعالیت درخور توجه دیگری در آن صورت نمی‌گیرد. کشور آرژانتین به یک ناحیۀ فدرال و ۲۳ استان تقسیم می‌شود و شهرهای مهم آن عبارت‌اند از بوئنوس آیرس، کوردووا، روساریو، لا پلاتا، سان میگل دِ توکومان، سانتا فه، مار دل پلاتا، سالتا، و سان خوان. غیر از بخش کوچکی از شمال شرقی و نیز شمال گران چاکو، که نزدیک مدار رأس‌الجدی قرار دارد و از اقلیمی گرم و مرطوب بهره‌مند است و نیز ناحیۀ پاتاگونیا، به‌ویژه جزیرۀ تیرا دل‌ فوئگو که آب‌وهوایش سرد و قطبی و نسبتاً خشک است، بقیۀ نواحی آرژانتین اقلیمی معتدل دارد و بارندگی آن در سراسر سال پراکنده است. میانگین دمای شهر بوئنوس آیرس در دی‌ماه۳۳. ۵ درجۀ سانتی‌گراد و در تیرماه دَه درجۀ سانتی‌گراد است و میانگین بارندگی سالانۀ آن به ۹۵۰ میلی‌متر می‌رسد. نواحی گرم و مرطوب شمال شرقی را گیاهان مدارگانی چون نخل، صندل، و علفزارهای گرمسیری پوشانده و غیر از پاتاگونیا، که از درختان مخروطی پوشیده شده، دیگر نواحی را علفزارهای ساوانایی و پرری و درختان اوکالیپتوس، انجیر و چنار فراگرفته است. جانورانی چون ببر، میمون، گوزن، روباه، کفتار، گربۀ وحشی، لاما، شترمرغ، و پنگوئن و انواع خزنده و آبزی حیات وحش آن را تشکیل می‌دهند.

اقتصاد. آرژانتین سرشار از منابع طبیعی است و دارای اقتصادِ بازار آزاد است و ثباتی سیاسی و تورم و بدهی‌های خارجی از سرعت پیشرفت آن کاسته است. در حدود نیمی از اراضی این کشور به کشاورزی اختصاص یافته و بیشتر آن را چراگاه و مرتع تشکیل داده است. دامداری‌های وسیع در این کشور امکان تولید گوشت را در سطحی بسیار گسترده فراهم کرده است و گاو، گوسفند، بز، و خوک و ماکیان دام‌های آن را تشکیل می‌دهند. صدور گوشت و پشم، بزرگ‌ترین منبع درآمد کشور محسوب می‌شود. کشور آرژانتین از بزرگ‌ترین صادرکنندگان گندم در جهان است و غلات، ذرت، دانه‌های روغنی، نیشکر، زیتون، مرکبات، و علوفه ازجمله فرآورده‌های کشاورزی آن به‌شمار می‌آیند. حدود ۴۵هزار هکتار از اراضی آرژانتین جنگلی است و تولید چوب و الوار آن بالغ بر ۱.۸میلیون متر مکعب در سال است. صنعت چرم و چوب آرژانتین محدود و مختصر است و میزان صید ماهی در این کشور سالانه به ۱میلیون تن می‌رسد. آرژانتین از نظر معادن، کشوری غنی است و زغال، نمک، روی، سرب، آهن، نقره، تنگستن، و سنگ گرانیت ازجمله کانی‌های آن به‌شمار می‌آیند. این کشور از نظر تولید نفت و گاز طبیعی خودکفاست و ذخیرۀ نفت آن ۲.۷میلیارد بشکه و ذخیرۀ گاز آن حدود ۷۷۵,۵۰۰میلیون متر مکعب است. تولید نیروی الکتریسیتۀ آرژانتین به ۷۸,۵۰۰میلیون کیلووات‌ساعت می‌رسد که %۱۰ از آن در نیروگاه‌های هسته‌ای و بقیه در نیروگاه‌های برقابی، به‌ویژه نیروگاه‌های حرارتی، تولید می‌شود. حدود %۲۰ از نیروی کار آرژانتین در بخش صنعت اشتغال دارند و فرآوری گوشت، چرم، پشم، پالایش نفت، تولید سیمان، آهن و فولاد، شکر، کاغذ، آلومینیوم، خودرو، و موتورسیکلت ازجمله فعالیت‌های صنعتی این کشور محسوب می‌شود. درآمد سرانه آن ۱۵,۸۵۴ دلار می‌باشد (۲۰۱۰م).

حکومت و سیاست. نظام حاکم بر کشور آرژانتین جمهوری فدرال با دو مجلس قانون‌گذاری است. رئیس‌جمهور مهم‌ترین مقام اجرایی این کشور است و مردم او را برای یک دورۀ چهارساله که فقط یک‌بار قابل تمدید است انتخاب می‌کنند. مجلس سنای آرژانتین ۷۲ عضو دارد و مدّت نمایندگی آنان نُه سال است و مجلس نمایندگان از ۲۵۹ نفر تشکیل شده و دورۀ نمایندگی آنان چهار سال است.

مردم و تاریخ. جمعیت آرژانتین حدود ۴۰,۰۹۱,۳۵۹ نفر است (۲۰۱۰م) و تراکم نسبی آن به ۱۴.۴ نفر در کیلومتر مربع می‌رسد. روند افزایش جمعیت این کشور یک درصد است و سفیدپوستان اروپایی ۸۵ درصد از جمعیت آن را تشکیل می‌دهند. ۹۰ درصد از مردم این کشور مسیحی کاتولیک‌اند و ۸۸.۵ درصدشان در شهر زندگی می‌کنند و زبان رسمی آنان اسپانیایی است. میانگین امید به زندگی در این کشور ۷۳ سال است و ۹۷ درصد از بزرگسالان آن باسوادند. از سرگذشت ساکنان اولیه آرژانتین تا پیش از ورود اسپانیایی‌ها به این کشور، اطلاع چندانی دردست نیست. خوان دیاس دِ سولیس، دریانورد و پویشگر اسپانیایی، در ۱۵۱۶م به دهانۀ ریو دِ لاپلاتا وارد شد و به‌سبب رسوبات نقره‌ای آب رودخانه، سرزمین مزبور را آرژانتین یا سرزمین نقره نامید. سِباستین کابت در ۱۵۲۶، نخستین ماندگاه اروپایی را در این سرزمین احداث کرد و پدرو دِ مِندوسا در ۱۵۳۶م بوئنوس آیرس، آسونسیون، و سانتافه را بنا نهاد. این کشور در ۱۶۲۰م تحت نظارت اداری نایب‌السلطنۀ پرو قرار گرفت و در ۱۷۷۶م تابع نایب‌السلطنۀ جداگانه‌ای شد که ریو دِ لا پلاتا، اوروگوئه، پاراگوئه، و بولیوی را شامل می‌شد. حملۀ ناپلئون به اسپانیا در ۱۸۰۸م فرصت مناسبی برای استقلال آرژانتین فراهم کرد و آرژانتینی‌ها میهن خود را از تصرف اسپانیا خارج کردند و در ۱۸۱۶م استقلال رسمی خود را اعلام داشتند. نخستین انتخابات پس از استقلال، در ۱۸۲۶م برگزار شد و بعد از زمانی کوتاه خوان مانوئل دِ روساس زمام امور کشور را دردست گرفت و از ۱۸۳۵ تا ۱۸۵۲م با خودکامگی و استبداد بر آرژانتین حکومت کرد. او در کودتای ۱۸۵۲م سرنگون شد و حکومتی دموکراتیک بر کشور حاکم شد. آرژانتین در ۱۹۸۲م جزایر مالویناس را، که بخشی از خاک خود می‌دانست، تصرف کرد و پس از نبردی کوتاه با کشور بریتانیا، دوباره آن را به کشور مزبور واگذار کرد ولی حق مالکیت خود را بر جزایر نامبرده محفوظ داشت.

 

---