آرژانتین: تفاوت میان نسخه‌ها

آرْژانْتین (Argentina)<br /> [[File:10086700-2.jpg|thumb|آرْژانْتين]]'''موقعیت.''' جمهوری آرژانتین، هشتمین کشور وسیع جهان (بعد از [[هند]])، در انتهای جنوبی نیم‌قارۀ [[امریکای جنوبی، قاره|امریکای جنوبی]] و در ساحل غربی [[اقیانوس اطلس]] جنوبی جا دارد. کشورهای [[بولیوی]] و [[پاراگویه|پاراگوئه]] از شمال، [[برزیل]] و [[اوروگویه|اوروگوئه]] و اقیانوس اطلس از شرق، و کشور [[شیلی]] از غرب آن را محدود ساخته‌اند. مساحت این کشور ۲,۷۸۰,۰۹۰ کیلومتر مربع است و شهر [[بوینوس آیرس|بوئنوس‌آیرس]]<ref>Buenos Aires</ref> پایتخت آن است.

'''سیمای طبیعی.''' کشور آرژانتین، دومین کشور وسیع امریکای جنوبی (بعد از برزیل)، مانند مثلث وارونه‌ای است که رأس آن در جنوب و قاعدۀ آن در شمال قرار دارد؛ [[آند، کوه های|کو‌ه‌های آند]]<ref>Andes</ref> ضلع غربی و اقیانوس اطلس ضلع شرقی آن را تشکیل می‌دهند. درازای آن از شمال به جنوب ۳,۳۳۰ کیلومتر و حداکثر پهنای آن از شرق به غرب ۱,۳۸۴ کیلومتر است. بخش شرقی جزیرۀ [[تیرا دل فویگو|تیرا دِل فوئگو]]<ref>Tierra Del Fuego</ref> و شماری از جزایر ساحلی مانند ایزلا دِ لوس اِستادوس<ref>Isla Delos Estados</ref> به این کشور تعلق دارند. افزون بر آن مالکیت جزایر مالویناس<ref>Malyvinas</ref> ([[فاکلند، جزایر|فاکلند]]<ref>Falkland</ref>) و بخشی از [[جنوبگان، قاره|قارۀ جنوبگان]]<ref>Antarctica</ref> و جزایر ساحلی آن مورد ادعای آرژانتین است. آرژانتین به چهار ناحیۀ آند، جلگه‌های شمالی<ref>Northern Plains</ref>، [[پامپاس]]<ref>Pampas</ref>، و [[پاتاگونیا]]<ref>Patagonia</ref>تقسیم می‌شود. ۱ـ ناحیۀ آند شامل رشته‌کوه‌هایی ا‌ست که سراسر مرز غربی کشور، از شمال تا جنوب را فراگرفته و خط‌الرأس<ref>Ridge Line</ref> آن‌ها آرژانتین و شیلی را از هم جدا می‌کند. ارتفاع رشته‌کوه‌های مزبور از جنوب به شمال افزایش می‌یابد و بلندترین نقطۀ نیمکرۀ غربی زمین و نیز مرتفع‌ترین نقطه کشور آرژانتین، به نام کوه آکونکاگوا<ref>Aconcagua</ref> با ارتفاع ۶,۹۶۰ متر، و نیز آتشفشان‌ها و قلل مرتفع دیگری چون یویای‌یاکو<ref>Llullaillaco</ref>، مِرسِداریو<ref>Mercedario</ref>، دومویو<ref>Domuyo</ref>، سِرّو توپونگاتو<ref>Cerro Tupungato</ref>، وسِرّو اوخوس دِل سالادو<ref>Salado</ref> را در خود جا داده است. به‌جز رشته‌کوه‌های آند، تنها کوه دیگری که در این کشور وجود دارد کوه سیرا دِ کوردووا<ref>Sierra De Cordoba</ref> در مرکز غربی آرژانتین و به موازات کوه‌های آند است که بلندی آن به ۲,۸۸۰ متر می‌رسد. ۲ـ جلگه‌های شمالی در شمال این کشور و در شرق کوه‌های آند قرار دارند و بخشی از فروبومان<ref>low lands</ref> وسیعی هستند که به موازات مرز کشورهای بولیوی، پاراگوئه، و برزیل قرار دارند و به دو بخش گران‌ چاکو و [[انتره ریوس]]<ref>Entre Rios</ref> (میانْ‌دورود) تقسیم می‌شوند. گران چاکو<ref>Gran Chaco</ref> علفزار وسیعی است، که از کوه‌پایه‌های شرقی آند شروع می‌شود و رو به شرق تا رودخانۀ [[پارانا، رود|پارانا]]<ref>Parana</ref> ادامه می‌یابد. انتره ریوس، اراضی میان رود پارانا در غرب و رود مرزی اوروگوئه در شرق را شامل می‌شود. [[ایگوآسو، آبشار|آبشار ایگوآسو]]<ref>Iguaçu Falls</ref> در شمال این ناحیه و در مرز کشور برزیل جا دارد و سراسر آن را علفزارهایی از نوع پرری<ref>prairie</ref> و جنگل پوشانده است. ۳ـ ناحیۀ پامپاس در جنوب گران‌ چاکو واقع است. کوه‌پایه‌های آند از غرب و رودخانۀ [[کلرادو، رود|کلرادو]]<ref>Colorado</ref> از جنوب آن را محدود کرده‌اند. پامپاس اراضی پهناور و حاصل‌خیزی است که از علفزارهای پرری مستور شده و بیشترین جمعیت و تأسیسات کشاورزی و صنعتی کشور در آن قرار گرفته‌اند. رودخانه‌های پارانا و [[سالادو]] و بسیاری رودهای دیگر این قسمت را مشروب می‌کنند و خور<ref>estuary</ref>[[پلاتا، ریو د لا|ریو د لا پلاتا]]<ref>Rio de la Plata</ref>، که شهر بوئنوس آیرس در ساحل آن جا دارد، مهم‌ترین عارضۀ ساحلی آن است. ۴ـ پاتاگونیا، جنوبی‌ترین ناحیۀ کشور آرژانتین، اراضی فلات‌گونۀ بی‌درخت و کم‌جمعیتی است که دره‌های ژرف آن را علفزارهای انبوه فراگرفته است و از شرق به صخره‌های ساحلی بلندی منتهی می‌شود که ارتفاع آن‌ها گاه به ۱,۵۰۰ متر می‌رسد. جزیرۀ بزرگ تیرا دل فوئگو که میان آرژانتین و شیلی تقسیم شده است، در انتهای جنوبی این ناحیه و در رأس مثلث آرژانتین جای دارد و [[ماژلان، تنگه|تنگۀ ماژلان]]<ref>Strait of Magelan</ref> آن را از سرزمین اصلی جدا کرده است. غیر از چند میدان‌ نفتی و چراگاه‌ها و کشتزارهای کوچک، فعالیت درخور توجه دیگری در آن صورت نمی‌گیرد. کشور آرژانتین به یک ناحیۀ فدرال و ۲۳ استان تقسیم می‌شود و شهرهای مهم آن عبارت‌اند از بوئنوس آیرس، [[کوردووا (آرژانتین)، شهر|کوردووا]]<ref>Cordoba</ref>، [[روساریو]]<ref>Rosario</ref>، [[لا پلاتا]]<ref>La Plata</ref>، [[سان میگل د توکومان|سان میگل دِ توکومان]]<ref>San Miguel De Tucuman</ref>، [[سانتا فه، شهر (آرژانتین)|سانتا فه]]<ref>Santa Fe</ref>، [[مار دل پلاتا]]<ref>Mar Del Plata</ref>، [[سالتا، شهر|سالتا]]<ref>Salta</ref>، و [[سان خوان، شهر (آرژانتین)|سان خوان]]<ref>San Juan</ref>. غیر از بخش کوچکی از شمال شرقی و نیز شمال گران چاکو، که نزدیک مدار رأس‌الجدی<ref>tropic of capricorn</ref> قرار دارد و از اقلیمی گرم و مرطوب بهره‌مند است و نیز ناحیۀ پاتاگونیا، به‌ویژه جزیرۀ تیرا دل‌ فوئگو که آب‌وهوایش سرد و قطبی و نسبتاً خشک است، بقیۀ نواحی آرژانتین اقلیمی معتدل دارد و بارندگی آن در سراسر سال پراکنده است. میانگین دمای شهر بوئنوس آیرس در دی‌ماه۳۳. ۵ درجۀ سانتی‌گراد و در تیرماه دَه درجۀ سانتی‌گراد است و میانگین بارندگی سالانۀ آن به ۹۵۰ میلی‌متر می‌رسد. نواحی گرم و مرطوب شمال شرقی را گیاهان مدارگانی چون نخل، صندل، و علفزارهای گرمسیری پوشانده و غیر از پاتاگونیا، که از درختان مخروطی پوشیده شده، دیگر نواحی را علفزارهای ساوانایی<ref>savana</ref> و پرری و درختان [[اوکالیپتوس]]، [[انجیر]] و [[چنار]] فراگرفته است. جانورانی چون [[ببر]]، [[میمون]]، [[گوزن]]، [[روباه]]، [[کفتار]]، گربۀ وحشی، [[لاما]]، [[شترمرغ]]، و [[پنگوین|پنگوئن]] و انواع خزنده و آبزی حیات وحش آن را تشکیل می‌دهند.

'''اقتصاد.''' آرژانتین سرشار از منابع طبیعی است و دارای اقتصادِ بازار آزاد است و ثباتی سیاسی و [[تورم]] و بدهی‌های خارجی از سرعت پیشرفت آن کاسته است. در حدود نیمی از اراضی این کشور به کشاورزی اختصاص یافته و بیشتر آن را چراگاه و مرتع تشکیل داده است. دامداری‌های وسیع در این کشور امکان تولید گوشت را در سطحی بسیار گسترده فراهم کرده است و [[گاو]]، [[گوسفند]]، [[بز]]، و [[خوک]] و [[ماکیان]] دام‌های آن را تشکیل می‌دهند. صدور [[گوشت]] و [[پشم]]، بزرگ‌ترین منبع درآمد کشور محسوب می‌شود. کشور آرژانتین از بزرگ‌ترین صادرکنندگان [[گندم]] در جهان است و [[غلات (گیاهان)|غلات]]، [[ذرت]]، دانه‌های روغنی، [[نیشکر]]، [[زیتون]]، [[مرکبات]]، و علوفه ازجمله فرآورده‌های کشاورزی آن به‌شمار می‌آیند. حدود ۴۵هزار هکتار از اراضی آرژانتین جنگلی است و تولید [[چوب]] و الوار آن بالغ بر ۱.۸میلیون متر مکعب در سال است. صنعت چرم و چوب آرژانتین محدود و مختصر است و میزان صید [[ماهی]] در این کشور سالانه به ۱میلیون تن می‌رسد. آرژانتین از نظر معادن، کشوری غنی است و [[زغال]]، [[نمک]]، [[روی]]، [[سرب]]، [[آهن]]، [[نقره (فلزات)|نقره]]، [[تنگستن]]، و سنگ [[گرانیت]] ازجمله کانی‌های آن به‌شمار می‌آیند. این کشور از نظر تولید [[نفت]] و [[گاز]] طبیعی خودکفاست و ذخیرۀ نفت آن ۲.۷میلیارد بشکه و ذخیرۀ گاز آن حدود ۷۷۵,۵۰۰میلیون متر مکعب است. تولید نیروی الکتریسیتۀ آرژانتین به ۷۸,۵۰۰میلیون کیلووات‌ساعت می‌رسد که %۱۰ از آن در نیروگاه‌های هسته‌ای و بقیه در نیروگاه‌های برقابی، به‌ویژه نیروگاه‌های حرارتی، تولید می‌شود. حدود&nbsp;%۲۰ از نیروی کار آرژانتین در بخش صنعت اشتغال دارند و فرآوری گوشت، چرم، پشم، پالایش نفت، تولید [[سیمان]]، آهن و [[فولاد]]، [[شکر]]، [[کاغذ]]، [[آلومینیوم]]، [[خودرو]]، و [[موتورسیکلت]] ازجمله فعالیت‌های صنعتی این کشور محسوب می‌شود. درآمد سرانه آن ۱۵,۸۵۴ دلار می‌باشد (۲۰۱۰م).

'''حکومت و سیاست.''' نظام حاکم بر کشور آرژانتین جمهوری فدرال با دو مجلس قانون‌گذاری است. رئیس‌جمهور مهم‌ترین مقام اجرایی این کشور است و مردم او را برای یک دورۀ چهارساله که فقط یک‌بار قابل تمدید است انتخاب می‌کنند. مجلس سنای آرژانتین ۷۲ عضو دارد و مدّت نمایندگی آنان نُه سال است و مجلس نمایندگان از ۲۵۹ نفر تشکیل شده و دورۀ نمایندگی آنان چهار سال است.

 

'''مردم و تاریخ.''' جمعیت آرژانتین حدود ۴۰,۰۹۱,۳۵۹ نفر است (۲۰۱۰م) و تراکم نسبی آن به ۱۴.۴ نفر در کیلومتر مربع می‌رسد. روند افزایش جمعیت این کشور یک درصد است و سفیدپوستان اروپایی ۸۵ درصد از جمعیت آن را تشکیل می‌دهند. ۹۰ درصد از مردم این کشور مسیحی کاتولیک‌اند و ۸۸.۵ درصدشان در شهر زندگی می‌کنند و زبان رسمی آنان اسپانیایی است. میانگین امید به زندگی در این کشور ۷۳ سال است و ۹۷ درصد از بزرگسالان آن باسوادند. از سرگذشت ساکنان اولیه آرژانتین تا پیش از ورود اسپانیایی‌ها به این کشور، اطلاع چندانی دردست نیست. خوان دیاس دِ سولیس<ref>Juan Diaz de Solis</ref>، دریانورد و پویشگر اسپانیایی، در ۱۵۱۶م به دهانۀ ریو دِ لاپلاتا وارد شد و به‌سبب رسوبات نقره‌ای آب رودخانه، سرزمین مزبور را آرژانتین یا سرزمین نقره نامید. سِباستین کابت<ref>Cebastian Cabot</ref>&nbsp;در ۱۵۲۶، نخستین ماندگاه<ref>settlement</ref>&nbsp;اروپایی را در این سرزمین احداث کرد و پدرو دِ [[مندوسا، شهر|مِندوسا]]<ref>Pedro de Mendoza</ref> در ۱۵۳۶م بوئنوس آیرس، [[آسونسیون]]<ref>Asuncion</ref>، و سانتافه را بنا نهاد. این کشور در ۱۶۲۰م تحت نظارت اداری نایب‌السلطنۀ [[پرو]] قرار گرفت و در ۱۷۷۶م تابع نایب‌السلطنۀ جداگانه‌ای شد که ریو دِ لا پلاتا، اوروگوئه، پاراگوئه، و بولیوی را شامل می‌شد. حملۀ ناپلئون به [[اسپانیا]] در ۱۸۰۸م فرصت مناسبی برای استقلال آرژانتین فراهم کرد و آرژانتینی‌ها میهن خود را از تصرف اسپانیا خارج کردند و در ۱۸۱۶م استقلال رسمی خود را اعلام داشتند. نخستین انتخابات پس از استقلال، در ۱۸۲۶م برگزار شد و بعد از زمانی کوتاه خوان مانوئل دِ روساس<ref>Juan Manuel de Rosas</ref> زمام امور کشور را دردست گرفت و از ۱۸۳۵ تا ۱۸۵۲م با خودکامگی و استبداد بر آرژانتین حکومت کرد. او در کودتای ۱۸۵۲م سرنگون شد و حکومتی دموکراتیک بر کشور حاکم شد. آرژانتین در ۱۹۸۲م جزایر مالویناس را، که بخشی از خاک خود می‌دانست، تصرف کرد و پس از نبردی کوتاه با کشور [[بریتانیا]]، دوباره آن را به کشور مزبور واگذار کرد ولی حق مالکیت خود را بر جزایر نامبرده محفوظ داشت.