دستگاه گوارش: تفاوت میان نسخه‌ها
Mohammadi2 (بحث | مشارکت‌ها) بدون خلاصۀ ویرایش |
Mohammadi2 (بحث | مشارکت‌ها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۱: | خط ۱۱: | ||
'''رودۀ کوچک و بزرگ'''. رودۀ کوچک شیرۀ [[لوزالمعده]]<ref>pancreatic juice</ref>ای ترشح می‌کند. لوزالمعده و [[کیسه صفرا|کیسۀ صفرا]]<ref>gall bladder</ref>، از طریق مجاری خود که به دوازدهه یا ابتدای رودۀ کوچک باز می‌شوند، ترشحاتشان را به روده می‌ریزند. شیرۀ لوزالمعدهای حاوی سه آنزیم است: [[تریپسین]]<ref>trypsin</ref>، که به‌صورت تریپسینوژن<ref>trypsinogen</ref> ترشح می‌شود و بر پروتئین‌ها بیشتر از شیرۀ معدی اثر می‌کند و آن‌ها را به اسیدهای آمینه تبدیل می‌کند؛ [[آمیلاز]]<ref>amylase</ref>، که نشاسته را به مالتوز تبدیل می‌کند و در واقع عمل بزاق را ادامه می‌دهد؛ و [[لیپاز]]<ref>lipase</ref> که چربیها را به [[گلیسرول]]<ref>glycerol</ref> و اسیدهای چرب تبدیل می‌کند. [[صفرا]]<ref>bile</ref> به خودی خود هیچ عمل گوارشی ندارد، اما به‌کار لیپاز کمک می‌کند. شیرۀ روده‌ای مشتمل است بر آنزیم‌های انتروکیناز<ref>enterokinase</ref> که در تولید تریپسین نقش دارد، و آمینو پپتیدازها<ref>aminopeptidases</ref> که به تریپسین در تجزیۀ پلی‌پپتید‌ها کمک می‌کند. همچنین، آنزیم‌هایی دارد که مالتوز و قند‌های دیگر را به [[گلوکز]]<ref>glucose</ref> تبدیل می‌کند. گلیسرول و اسیدهای چرب به رگ‌های لنفاوی<ref>lymphatic vessel</ref> راه یافته و به‌صورت [[گویچه|گویچه]]<ref>corpuscle</ref>های کوچک چربی درمی‌آیند. اسیدهای آمینۀ حاصل از پروتئین‌ها وارد جریان خون می‌شوند و در ترمیم و ساختن بافت‌ها به‌کار می‌روند و مازاد آن‌ها در [[کبد]]<ref>liver</ref> به‌صورت اوره درمی‌آید که به [[کلیه|کلیه]]<ref>kidney</ref>ها می‌روند و از راه [[مثانه]]<ref>bladder</ref> به‌صورت [[ادرار]] دفع می‌شوند. گویچه‌های کوچک چربی به مجرای سینه‌ای<ref>thoracic duct</ref> راه می‌یابند، و از آن‌جا وارد جریان خون می‌شوند و بالاخره به بافت‌ها می‌رسند. این مواد در بافت‌ها بر اثر [[اکسایش|اُکسایش]]<ref>oxidation</ref> گرما تولید می‌کنند یا به‌صورت بافت چربی ذخیره می‌شوند. قند در کبد موقتاً به صورت [[گلیکوژن]]<ref>glycogen</ref> ذخیره می‌شود و در صورت نیاز دوباره گلوکز می‌سازد. رودۀ کوچک حدود 9٫6 متر طول دارد و چهار ساعت زمان لازم است که مواد غذایی از آن عبور کنند. این مواد در رودۀ بزرگ، که 2٫1 متر طول دارد، به آرامی حرکت می‌کنند و بعد از دوازده تا هجده ساعت به راست‌روده می‌رسند. در طول این مدت، آب جذب می‌شود و مواد زاید رفته‌رفته فشرده شده و به‌صورت تودۀ متراکمی به راست‌روده می‌رسند و بالاخره از مخرج دفع می‌شوند. نیز ← [[گوارش]] | '''رودۀ کوچک و بزرگ'''. رودۀ کوچک شیرۀ [[لوزالمعده]]<ref>pancreatic juice</ref>ای ترشح می‌کند. لوزالمعده و [[کیسه صفرا|کیسۀ صفرا]]<ref>gall bladder</ref>، از طریق مجاری خود که به دوازدهه یا ابتدای رودۀ کوچک باز می‌شوند، ترشحاتشان را به روده می‌ریزند. شیرۀ لوزالمعدهای حاوی سه آنزیم است: [[تریپسین]]<ref>trypsin</ref>، که به‌صورت تریپسینوژن<ref>trypsinogen</ref> ترشح می‌شود و بر پروتئین‌ها بیشتر از شیرۀ معدی اثر می‌کند و آن‌ها را به اسیدهای آمینه تبدیل می‌کند؛ [[آمیلاز]]<ref>amylase</ref>، که نشاسته را به مالتوز تبدیل می‌کند و در واقع عمل بزاق را ادامه می‌دهد؛ و [[لیپاز]]<ref>lipase</ref> که چربیها را به [[گلیسرول]]<ref>glycerol</ref> و اسیدهای چرب تبدیل می‌کند. [[صفرا]]<ref>bile</ref> به خودی خود هیچ عمل گوارشی ندارد، اما به‌کار لیپاز کمک می‌کند. شیرۀ روده‌ای مشتمل است بر آنزیم‌های انتروکیناز<ref>enterokinase</ref> که در تولید تریپسین نقش دارد، و آمینو پپتیدازها<ref>aminopeptidases</ref> که به تریپسین در تجزیۀ پلی‌پپتید‌ها کمک می‌کند. همچنین، آنزیم‌هایی دارد که مالتوز و قند‌های دیگر را به [[گلوکز]]<ref>glucose</ref> تبدیل می‌کند. گلیسرول و اسیدهای چرب به رگ‌های لنفاوی<ref>lymphatic vessel</ref> راه یافته و به‌صورت [[گویچه|گویچه]]<ref>corpuscle</ref>های کوچک چربی درمی‌آیند. اسیدهای آمینۀ حاصل از پروتئین‌ها وارد جریان خون می‌شوند و در ترمیم و ساختن بافت‌ها به‌کار می‌روند و مازاد آن‌ها در [[کبد]]<ref>liver</ref> به‌صورت اوره درمی‌آید که به [[کلیه|کلیه]]<ref>kidney</ref>ها می‌روند و از راه [[مثانه]]<ref>bladder</ref> به‌صورت [[ادرار]] دفع می‌شوند. گویچه‌های کوچک چربی به مجرای سینه‌ای<ref>thoracic duct</ref> راه می‌یابند، و از آن‌جا وارد جریان خون می‌شوند و بالاخره به بافت‌ها می‌رسند. این مواد در بافت‌ها بر اثر [[اکسایش|اُکسایش]]<ref>oxidation</ref> گرما تولید می‌کنند یا به‌صورت بافت چربی ذخیره می‌شوند. قند در کبد موقتاً به صورت [[گلیکوژن]]<ref>glycogen</ref> ذخیره می‌شود و در صورت نیاز دوباره گلوکز می‌سازد. رودۀ کوچک حدود 9٫6 متر طول دارد و چهار ساعت زمان لازم است که مواد غذایی از آن عبور کنند. این مواد در رودۀ بزرگ، که 2٫1 متر طول دارد، به آرامی حرکت می‌کنند و بعد از دوازده تا هجده ساعت به راست‌روده می‌رسند. در طول این مدت، آب جذب می‌شود و مواد زاید رفته‌رفته فشرده شده و به‌صورت تودۀ متراکمی به راست‌روده می‌رسند و بالاخره از مخرج دفع می‌شوند. نیز ← [[گوارش]] | ||
---- | |||
نسخهٔ کنونی تا ۱ آوریل ۲۰۲۴، ساعت ۱۸:۱۶
دستگاه گوارش (digestive system)
همه اندام‌ها و بافت‌های بدن در گوارش غذا مشارکت دارند. در جانوران، این اندام‌ها شامل دهان، معده[۱]، روده[۲]ها، و غدد مرتبط با آن‌هایند. طی فرآیند گوارش[۳]، غذا با روش‌های فیزیکی و شیمیایی به عناصر مختلفی تجزیه می‌شود که بدن برای به‌دست آوردن انرژی و تولید و ترمیم بافت به آن‌ها نیاز دارد. گوارش از دهان شروع و در معده کامل می‌شود. بعد از آن، بیشتر مواد مغذی در رودۀ کوچک[۴] جذب می‌شوند، از دیوارۀ روده به جریان خون وارد می‌شوند، و باقی‌ماندۀ غذا تغلیظ شده و به‌صورت مدفوع[۵] در رودۀ بزرگ ذخیره می‌شود. پرندگان دو اندام گوارشی اضافی، با نام چینه‌دان[۶] و سنگدان[۷]، دارند. در جانوران کوچک‌تر و ساده‌تر، مثل عروس‌های دریایی، دستگاه گوارش شامل یک فرورفتگی ساده، معروف به حفرۀ گوارشی، و یک دهان است که غذا از آن‌جا به‌داخل برده می‌شود. مواد هضم‌شدنی در این حفره حل و جذب، و باقی‌ماندۀ غذا از دهان بیرون ریخته می‌شود. دستگاه گوارش انسان در اصل مشتمل بر لولۀ گوارش[۸] است؛ یعنی مجرایی که از دهان شروع می‌شود و تا حلق[۹]، مری[۱۰]، معده، رودۀ کوچک و بزرگ، و راست‌روده ادامه می‌یابد و به مخرج ختم می‌شود. غذا از طول این مجرا با کمک حرکات دودی عبور می‌کند. این حرکات بر اثر انقباض و استراحت متناوب و غیر ارادی ماهیچۀ جدار لوله گوارش ایجاد شده و باعث نرم‌شدن غذا و مخلوط‌شدن آن با شیره‌های گوناگون گوارشی می‌شود. بیشتر شیره‌های گوارشی حاوی آنزیم‌های گوارشی[۱۱]اند؛ موادی شیمیایی که واکنش‌های تجزیۀ غذا را سرعت می‌بخشند. شیره‌های گوارشی[۱۲] دیگر نیز از غدد بزاقی کیسۀ صفرا و لوزالمعده، که بخشی از لولۀ گوارش‌اند، به‌داخل این لوله ترشح می‌شوند. چربیها، پروتئین[۱۳]ها، و کربوهیدرات[۱۴]ها، شامل نشاسته[۱۵]ها و مواد قندی غذاها، حاوی مولکول‌های بسیار پیچیده‌ای‌اند و تجزیه می‌شوند. (← رژیم غذایی[۱۶]؛ تغذیه[۱۷]). نشاسته‌ها و مواد قندی پیچیده[۱۸] به قند‌های ساده[۱۹]، چربی[۲۰]ها به اسیدهای چرب[۲۱] و گلیسرول[۲۲]، و پروتئین‌ها به اسیدهای آمینه[۲۳] و پپتیدها[۲۴] تبدیل می‌شوند. غذاهایی مانند ویتامین[۲۵]ها، مواد معدنی[۲۶]، و آب برای جذب و ورود به جریان خون نیازی به تجزیه ندارند. رودۀ کوچک، که محل اصلی گوارش و جذب است، به سه بخش دوازدهه[۲۷]، تهی‌روده[۲۸]، و تهی‌گاهی[۲۹] تقسیم می‌شود. سطح غشای مخاطی[۳۰] روده را تعداد فراوانی برجستگی‌های ریز با نام پُرز[۳۱] می‌پوشاند که سطح جذب را افزایش داده و باعث انتشار مواد غذایی گوارش‌یافته به مویرگ‌های واقع در زیر بافت پوششی[۳۲] می‌شوند.
دهان، حلق، و مری. فرآیند گوارش در دهان با جویدن و ترشح بزاق[۳۳] شروع می‌شود. هدف از جویدن، له‌کردن و نرم‌کردن غذاها به‌صورت ذرات کوچک است. بزاق از سه جفت غده[۳۴] با نام‌های بناگوشی[۳۵]، تحت فکی[۳۶]، و زیرزبانی[۳۷] به داخل دهان ترشح می‌شود. غده بناگوشی بزاقی آبکی، و دو غدۀ دیگر بزاق چسبناکی حاوی موسین[۳۸] ترشح می‌کنند. بزاق، به‌سبب وجود آنزیم[۳۹] پتیالین[۴۰]، عمل شیمیایی مهمی دارد که طی آن، نشاستۀ غذای پخته را به نوعی قند با نام مالتوز[۴۱] تبدیل می‌کند. همچنین، بزاق غذا را مرطوب می‌سازد، به‌طوری که به‌کمک زبان و کام به‌صورت گلوله‌های کوچک نرم درمی‌آید. وقتی غذا به اندازه کافی جویده شد، لقمه‌های کوچک به کمک زبان به عقب دهان و حلق رانده می‌شوند. در این هنگام، عمل غیر ارادی بلع با کمک حرکات ماهیچه‌ای غذا را به مری و از آن‌جا به معده هدایت می‌کند.
معده. در دهانۀ معده، سوراخ فم‌المعده[۴۲] قرار دارد که هنگام ورود غذا به حال استراحت و باز است و پس از آن منقبض و بسته می‌شود. غشای مخاطی معده را بافت پوششی استوانه‌ای می‌پوشاند که پر از فرورفتگی‌های ریزی به نام غدد معدی[۴۳] است. این غدد در اثر برخورد غذا به آن‌ها و تحریک، شیرۀ معدی[۴۴] ترشح می‌کنند. بافت ماهیچه‌ای معده حرکاتی ایجاد می‌کند که غذا را به‌شکل چرخشی به‌طرف روده می‌راند، اما باب‌المعده یا اسفنکتر پیلور[۴۵] (سوراخ خروجی معده) فقط در پاسخ به تحریک اسیدی باز می‌شود. غذایی که از مری می‌آید، بر اثر ترشحات بزاقی قلیایی است و در معده باقی می‌ماند تا در نتیجۀ مخلوط شدن با اسید هیدرو کلریدریک شیرۀ معدی حالت اسیدی پیدا کند. همچنین، شیرۀ معدی حاوی آنزیم پپسین[۴۶] است که به‌صورت پپسنوژن[۴۷] غیر فعالی ترشح می‌شود. این آنزیم پروتئازی[۴۸] است که پروتئین‌های غذا را به پلی‌پپتید[۴۹] تبدیل می‌کند. در نوزادان، آنزیمی با نام رنین[۵۰] موجب انعقاد شیر می‌شود و آن را به‌حالت پنیر درمی‌آورد. حدود 30 دقیقه بعد از خوردن غذا، معده شروع به تشکیل ماده‌ای به نام کیموس[۵۱] می‌کند که غذایی نیمه‌هضم‌شده و نیمه‌جامد است و آن را به‌طرف روده می‌فرستد. به هر حال، حدود سه ساعت طول می‌کشد که محتویات معده کاملاً خالی شود.
رودۀ کوچک و بزرگ. رودۀ کوچک شیرۀ لوزالمعده[۵۲]ای ترشح می‌کند. لوزالمعده و کیسۀ صفرا[۵۳]، از طریق مجاری خود که به دوازدهه یا ابتدای رودۀ کوچک باز می‌شوند، ترشحاتشان را به روده می‌ریزند. شیرۀ لوزالمعدهای حاوی سه آنزیم است: تریپسین[۵۴]، که به‌صورت تریپسینوژن[۵۵] ترشح می‌شود و بر پروتئین‌ها بیشتر از شیرۀ معدی اثر می‌کند و آن‌ها را به اسیدهای آمینه تبدیل می‌کند؛ آمیلاز[۵۶]، که نشاسته را به مالتوز تبدیل می‌کند و در واقع عمل بزاق را ادامه می‌دهد؛ و لیپاز[۵۷] که چربیها را به گلیسرول[۵۸] و اسیدهای چرب تبدیل می‌کند. صفرا[۵۹] به خودی خود هیچ عمل گوارشی ندارد، اما به‌کار لیپاز کمک می‌کند. شیرۀ روده‌ای مشتمل است بر آنزیم‌های انتروکیناز[۶۰] که در تولید تریپسین نقش دارد، و آمینو پپتیدازها[۶۱] که به تریپسین در تجزیۀ پلی‌پپتید‌ها کمک می‌کند. همچنین، آنزیم‌هایی دارد که مالتوز و قند‌های دیگر را به گلوکز[۶۲] تبدیل می‌کند. گلیسرول و اسیدهای چرب به رگ‌های لنفاوی[۶۳] راه یافته و به‌صورت گویچه[۶۴]های کوچک چربی درمی‌آیند. اسیدهای آمینۀ حاصل از پروتئین‌ها وارد جریان خون می‌شوند و در ترمیم و ساختن بافت‌ها به‌کار می‌روند و مازاد آن‌ها در کبد[۶۵] به‌صورت اوره درمی‌آید که به کلیه[۶۶]ها می‌روند و از راه مثانه[۶۷] به‌صورت ادرار دفع می‌شوند. گویچه‌های کوچک چربی به مجرای سینه‌ای[۶۸] راه می‌یابند، و از آن‌جا وارد جریان خون می‌شوند و بالاخره به بافت‌ها می‌رسند. این مواد در بافت‌ها بر اثر اُکسایش[۶۹] گرما تولید می‌کنند یا به‌صورت بافت چربی ذخیره می‌شوند. قند در کبد موقتاً به صورت گلیکوژن[۷۰] ذخیره می‌شود و در صورت نیاز دوباره گلوکز می‌سازد. رودۀ کوچک حدود 9٫6 متر طول دارد و چهار ساعت زمان لازم است که مواد غذایی از آن عبور کنند. این مواد در رودۀ بزرگ، که 2٫1 متر طول دارد، به آرامی حرکت می‌کنند و بعد از دوازده تا هجده ساعت به راست‌روده می‌رسند. در طول این مدت، آب جذب می‌شود و مواد زاید رفته‌رفته فشرده شده و به‌صورت تودۀ متراکمی به راست‌روده می‌رسند و بالاخره از مخرج دفع می‌شوند. نیز ← گوارش
- ↑ stomach
- ↑ intestine
- ↑ digestion
- ↑ small intestine
- ↑ faeces
- ↑ crop
- ↑ gizzard
- ↑ alimentary canal
- ↑ pharynx
- ↑ oesophagus
- ↑ digestive enzymes
- ↑ digestive juices
- ↑ protein
- ↑ carbohydrate
- ↑ starches
- ↑ diet
- ↑ nutrition
- ↑ complex sugars
- ↑ simple sugar
- ↑ fat
- ↑ fatty acids
- ↑ glycerol
- ↑ amino acids
- ↑ peptides
- ↑ vitamins
- ↑ minerals
- ↑ duodenum
- ↑ jejunum
- ↑ leum
- ↑ membrane
- ↑ villi
- ↑ epithelium
- ↑ saliva
- ↑ gland
- ↑ parotid
- ↑ submandibular
- ↑ sublingual
- ↑ mucin
- ↑ enzyme
- ↑ ptyalin
- ↑ maltose
- ↑ cardiac orifice
- ↑ gastric glands
- ↑ gastric juice
- ↑ pylour
- ↑ pepsin
- ↑ pepsinogen
- ↑ protease
- ↑ polypeptid
- ↑ rennin
- ↑ chyme
- ↑ pancreatic juice
- ↑ gall bladder
- ↑ trypsin
- ↑ trypsinogen
- ↑ amylase
- ↑ lipase
- ↑ glycerol
- ↑ bile
- ↑ enterokinase
- ↑ aminopeptidases
- ↑ glucose
- ↑ lymphatic vessel
- ↑ corpuscle
- ↑ liver
- ↑ kidney
- ↑ bladder
- ↑ thoracic duct
- ↑ oxidation
- ↑ glycogen