آذربایجان، جمهوری: تفاوت میان نسخه‌ها
Mohammadi2 (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
Mohammadi2 (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳: | خط ۳: | ||
آذربایْجان، جمهوری (Azerbaijan, the Republic of) | آذربایْجان، جمهوری (Azerbaijan, the Republic of) | ||
<br /> [[File:10064600.jpg|thumb|آذربایْجان، جمهوری]]'''موقعیت.''' جمهوری آذربایجان در غرب [[آسیا، قاره|آسیا]] قرار دارد. از شمال به جمهوری [[گرجستان]] و [[روسیه]]، از شرق به [[خزر، دریای|دریای خزر]]، از جنوب به [[ایران]]، و از غرب به کشور [[ارمنستان]] محدود است. بخش برون‌بومی این کشور ([[نخجوان]]) با ۵,۵۰۰ کیلومتر مربع مساحت، میان ایران و ارمنستان و [[ترکیه]] قرار دارد. مساحت جمهوری آذربایجان ۸۶,۶۰۰ کیلومتر مربع و پایتخت آن بندرشهر [[باکو]] است. | <br /> [[File:10064600.jpg|thumb|آذربایْجان، جمهوری]]'''موقعیت.''' جمهوری آذربایجان در غرب [[آسیا، قاره|آسیا]]<ref>Asia</ref> قرار دارد. از شمال به جمهوری [[گرجستان]]<ref>Georgia</ref> و [[روسیه]]<ref>Russia</ref>، از شرق به [[خزر، دریای|دریای خزر]]، از جنوب به [[ایران]]، و از غرب به کشور [[ارمنستان]]<ref>Armenia</ref> محدود است. بخش برون‌بومی این کشور ([[نخجوان]]<ref>Nakhchivan</ref>) با ۵,۵۰۰ کیلومتر مربع مساحت، میان ایران و ارمنستان و [[ترکیه]]<ref>Turkey</ref> قرار دارد. مساحت جمهوری آذربایجان ۸۶,۶۰۰ کیلومتر مربع و پایتخت آن بندرشهر [[باکو]]<ref>Baku</ref> است. | ||
'''سیمای طبیعی.''' کشور آذربایجان کوهستانی است و نیمۀ شمالی و غربی آن را کوه‌های بلند [[قفقاز، منطقه|قفقاز]]، که تا شهر باکو امتداد دارد، به زیر پوشش برده و بلندترین نقطۀ کشور، کوه بازاردوز با ارتفاع ۴,۴۶۶ متر، در همین ناحیه واقع است. جلگۀ پهناور کورا و نیز [[دشت مغان]] که از شمال غربی تا جنوب شرقی گسترده است، عمده نواحی مرکزی و شرقی این کشور را تشکیل داده است. رودخانۀ [[کورا، رود|کورا]] دشت مزبور را مشروب می‌کند و پس از آمیختن با رود مرزی [[ارس، رودخانه|ارس]] به دریای خزر می‌ریزد. آب‌وهوای آذربایجان در دشت‌های مرکزی و نواحی پست شرقی خشک و نیمه‌گرمسیری است. اقلیم آن در زمستان نسبتاً معتدل و در تابستان گرم و گاه مرطوب است و نواحی کوهستانی آن زمستان‌های سرد و پربرف و یخبندان دارد. نواحی کوهستانی از جنگل‌های نسبتاً انبوه پوشیده شده و جلگه‌های مرکزی و بخش‌های پست شرقی را علفزارهای استپ‌گونه دربر گرفته است. | '''سیمای طبیعی.''' کشور آذربایجان کوهستانی است و نیمۀ شمالی و غربی آن را کوه‌های بلند [[قفقاز، منطقه|قفقاز]]<ref>Caucasus</ref>، که تا شهر باکو امتداد دارد، به زیر پوشش برده و بلندترین نقطۀ کشور، کوه بازاردوز با ارتفاع ۴,۴۶۶ متر، در همین ناحیه واقع است. جلگۀ پهناور کورا و نیز [[دشت مغان]] که از شمال غربی تا جنوب شرقی گسترده است، عمده نواحی مرکزی و شرقی این کشور را تشکیل داده است. رودخانۀ [[کورا، رود|کورا]] دشت مزبور را مشروب می‌کند و پس از آمیختن با رود مرزی [[ارس، رودخانه|ارس]] به دریای خزر می‌ریزد. آب‌وهوای آذربایجان در دشت‌های مرکزی و نواحی پست شرقی خشک و نیمه‌گرمسیری است. اقلیم آن در زمستان نسبتاً معتدل و در تابستان گرم و گاه مرطوب است و نواحی کوهستانی آن زمستان‌های سرد و پربرف و یخبندان دارد. نواحی کوهستانی از جنگل‌های نسبتاً انبوه پوشیده شده و جلگه‌های مرکزی و بخش‌های پست شرقی را علفزارهای استپ‌گونه دربر گرفته است. | ||
'''اقتصاد.''' آذربایجان سرزمینی [[کشاورزی]] و تا حدودی صنعتی است. تولید [[نفت]] و [[گاز]] و فرآورده‌های غذایی در اقتصاد این کشور جایگاه ویژه‌ای دارد. آذربایجان از نظر تولید و پالایش نفت از قدیمی‌ترین نواحی جهان است تا جایی که تولید نفت این کشور در ۱۹۰۱م به ۱۱,۴میلیون تن می‌رسید. این وضعیت دیری نپایید و این کشور جایگاه خود را از لحاظ تولید نفت از دست داد. اکتشاف نفت در دریای خزر در دهۀ ۱۹۹۰م بار دیگر اذهان جویندگان طلای سیاه را متوجه این سرزمین کرد و دگرگونی وضعیت اقتصادی این کشور نوپا را موجب شد و پای قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای را به این سرزمین باز کرد. از آن پس مسئلۀ نفت و انتقال آن به بازارهای مصرف غرب در رأس امور آذربایجان قرار گرفت و لوله‌کشی و انتقال نفت و گاز از طریق خاک ترکیه در برنامۀ کمپانی‌های نفتی منظور شد و احداث خط لولۀ باکو‌ـ‌جیحان در ۱۹۹۹م آغاز گردید. افزون بر نفت، آذربایجان از نظر منابع دیگری چون [[آهن]]، [[مس (شیمی)|مس]]، [[آلومینیوم]]، [[سرب]]، و [[روی]] نیز غنی است و صنعت تولید مصالح ساختمانی آن موقعیت ممتازی دارد. این کشور از نظر کشاورزی نیز پیشرفت‌های شایان توجهی کرده است و تولید [[غلات (گیاهان)|غلات]]، [[پنبه]]، [[خاویار]]، [[شیلات]]، و انواع میوه به‌ویژه انگور ازجمله فعالیت‌های کشاورزی این سرزمین است. | '''اقتصاد.''' آذربایجان سرزمینی [[کشاورزی]] و تا حدودی صنعتی است. تولید [[نفت]] و [[گاز]] و فرآورده‌های غذایی در اقتصاد این کشور جایگاه ویژه‌ای دارد. آذربایجان از نظر تولید و پالایش نفت از قدیمی‌ترین نواحی جهان است تا جایی که تولید نفت این کشور در ۱۹۰۱م به ۱۱,۴میلیون تن می‌رسید. این وضعیت دیری نپایید و این کشور جایگاه خود را از لحاظ تولید نفت از دست داد. اکتشاف نفت در دریای خزر در دهۀ ۱۹۹۰م بار دیگر اذهان جویندگان طلای سیاه را متوجه این سرزمین کرد و دگرگونی وضعیت اقتصادی این کشور نوپا را موجب شد و پای قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای را به این سرزمین باز کرد. از آن پس مسئلۀ نفت و انتقال آن به بازارهای مصرف غرب در رأس امور آذربایجان قرار گرفت و لوله‌کشی و انتقال نفت و گاز از طریق خاک ترکیه در برنامۀ کمپانی‌های نفتی منظور شد و احداث خط لولۀ باکو‌ـ‌جیحان در ۱۹۹۹م آغاز گردید. افزون بر نفت، آذربایجان از نظر منابع دیگری چون [[آهن]]، [[مس (شیمی)|مس]]، [[آلومینیوم]]، [[سرب]]، و [[روی]] نیز غنی است و صنعت تولید مصالح ساختمانی آن موقعیت ممتازی دارد. این کشور از نظر کشاورزی نیز پیشرفت‌های شایان توجهی کرده است و تولید [[غلات (گیاهان)|غلات]]، [[پنبه]]، [[خاویار]]، [[شیلات]]، و انواع میوه به‌ویژه انگور ازجمله فعالیت‌های کشاورزی این سرزمین است. | ||
نسخهٔ ۵ ژوئیهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۶:۱۹
آذربایْجان، جمهوری (Azerbaijan, the Republic of)
موقعیت. جمهوری آذربایجان در غرب آسیا[۱] قرار دارد. از شمال به جمهوری گرجستان[۲] و روسیه[۳]، از شرق به دریای خزر، از جنوب به ایران، و از غرب به کشور ارمنستان[۴] محدود است. بخش برون‌بومی این کشور (نخجوان[۵]) با ۵,۵۰۰ کیلومتر مربع مساحت، میان ایران و ارمنستان و ترکیه[۶] قرار دارد. مساحت جمهوری آذربایجان ۸۶,۶۰۰ کیلومتر مربع و پایتخت آن بندرشهر باکو[۷] است.
سیمای طبیعی. کشور آذربایجان کوهستانی است و نیمۀ شمالی و غربی آن را کوه‌های بلند قفقاز[۸]، که تا شهر باکو امتداد دارد، به زیر پوشش برده و بلندترین نقطۀ کشور، کوه بازاردوز با ارتفاع ۴,۴۶۶ متر، در همین ناحیه واقع است. جلگۀ پهناور کورا و نیز دشت مغان که از شمال غربی تا جنوب شرقی گسترده است، عمده نواحی مرکزی و شرقی این کشور را تشکیل داده است. رودخانۀ کورا دشت مزبور را مشروب می‌کند و پس از آمیختن با رود مرزی ارس به دریای خزر می‌ریزد. آب‌وهوای آذربایجان در دشت‌های مرکزی و نواحی پست شرقی خشک و نیمه‌گرمسیری است. اقلیم آن در زمستان نسبتاً معتدل و در تابستان گرم و گاه مرطوب است و نواحی کوهستانی آن زمستان‌های سرد و پربرف و یخبندان دارد. نواحی کوهستانی از جنگل‌های نسبتاً انبوه پوشیده شده و جلگه‌های مرکزی و بخش‌های پست شرقی را علفزارهای استپ‌گونه دربر گرفته است.
اقتصاد. آذربایجان سرزمینی کشاورزی و تا حدودی صنعتی است. تولید نفت و گاز و فرآورده‌های غذایی در اقتصاد این کشور جایگاه ویژه‌ای دارد. آذربایجان از نظر تولید و پالایش نفت از قدیمی‌ترین نواحی جهان است تا جایی که تولید نفت این کشور در ۱۹۰۱م به ۱۱,۴میلیون تن می‌رسید. این وضعیت دیری نپایید و این کشور جایگاه خود را از لحاظ تولید نفت از دست داد. اکتشاف نفت در دریای خزر در دهۀ ۱۹۹۰م بار دیگر اذهان جویندگان طلای سیاه را متوجه این سرزمین کرد و دگرگونی وضعیت اقتصادی این کشور نوپا را موجب شد و پای قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای را به این سرزمین باز کرد. از آن پس مسئلۀ نفت و انتقال آن به بازارهای مصرف غرب در رأس امور آذربایجان قرار گرفت و لوله‌کشی و انتقال نفت و گاز از طریق خاک ترکیه در برنامۀ کمپانی‌های نفتی منظور شد و احداث خط لولۀ باکو‌ـ‌جیحان در ۱۹۹۹م آغاز گردید. افزون بر نفت، آذربایجان از نظر منابع دیگری چون آهن، مس، آلومینیوم، سرب، و روی نیز غنی است و صنعت تولید مصالح ساختمانی آن موقعیت ممتازی دارد. این کشور از نظر کشاورزی نیز پیشرفت‌های شایان توجهی کرده است و تولید غلات، پنبه، خاویار، شیلات، و انواع میوه به‌ویژه انگور ازجمله فعالیت‌های کشاورزی این سرزمین است.
حکومت و سیاست. کشور آذربایجان به موجب قانون اساسی ۱۹۹۵م به شیوۀ جمهوری فدرال چندحزبی و یک پارلمان، با نام مجلس ملی اداره می‌شود که ۱۲۵ نماینده دارد. رئیس‌جمهور را مردم هر پنج سال یک‌بار انتخاب می‌کنند.
مردم و تاریخ. جمعیت جمهوری آذربایجان ۹,۱۶۵,۰۰۰ نفر است (۲۰۱۱) و تراکم نسبی آن به ۹۸ نفر در کیلومتر مربع می‌رسد. رشد سالانۀ جمعیت آن ۰.۹ درصد است و ۵۷ درصد جمعیت آن در شهرها زندگی می‌کنند. جمهوری آذربایجان که تا آغاز قرن ۲۰ ارّان نیز نامیده می‌شد در روزگار باستان مسکن سکاها بود و در تابعیت دولت باستانی ماد قرار داشت و بعدها در ردیف یکی از ساتراپ‌های مهم امپراتوری هخامنشی ایران قرار گرفت. با فروپاشی امپراتور هخامنشی (۳۲۸پ‌م) جانشینان اسکندر، اشکانی‌ها و ساسانی‌ها بر این خطه فرمانروایی داشتند. اعرابِ مسلمان در ۶۲۴م آن‌جا را تصرف کردند و ترکان سلجوقی که طی قرن‌های ۱۱ و ۱۴م بر این سرزمین حکومت داشتند، فرهنگ و زبان ترکی را در آن سامان رواج دادند. آذربایجان در روزگار صفویان به یکی از نواحی مهم ایران تبدیل شد و در قرن‌های ۱۶ تا ۱۸م صحنۀ زدوخورد و جنگ‌های مکرر بین ایران و عثمانی بود. روس‌ها در آغاز قرن ۱۹ به آن‌جا دست‌اندازی و از تصرف ایران خارج کردند و پس از انقلاب اکتبر، جمهوری شوروی سوسیالیستی ماورای قفقاز را تشکیل دادند که شامل آذربایجان، ارمنستان، و گرجستان بود. جمهوری خودگردان مزبور در ۱۹۳۶م منحل شد و جمهوری شوروی آذربایجان پدید آمد. با فروپاشی کشور اتحاد جماهیر شوروی در ۳۰ اوت ۱۹۹۱م، جمهوری آذربایجان رسماً به استقلال رسید و در فوریۀ ۱۹۹۲م به عضویت سازمان ملل متحد درآمد.